N
NESCAFE
Ziyaretçi
Doç. Dr. Şaban UZAY(Erciyes Üniversitesi) Mali Çözüm, cy, sayı: 67, (Nisan-Mayıs 2004), s.231. de yayınlanan 21. YÜZYILIN BAŞINDA MUHASEBE MESLEĞİNİ ETKİLEYEN GELİŞMELER VE GELECEĞE YÖNELİK DEĞERLENDİRMELER konulu makalesinden bazı alıntılar...
?Biz her gün bilginin yararlı olanını aramak zorundayız?
1.GİRİŞ
Son yıllarda literatürde sıkça rastlanılan; ?yeni muhasebe kültürü?, ?uluslararası muhasebecilik?, ?muhasebe mühendisliği?, ?muhasebe yönetimi?, ?muhasebe tekniğinde gelişmeler?, ?mesleğin yeniden düzenlenmesi (reengineering)? gibi kavramlar ve konular bize muhasebenin bir değişim süreci içerisinde olduğunu göstermektedir. Teknoloji, globalleşme,artan rekabet işletmeleri sürekli değişime zorlamaktadır. Dolayısıyla muhasebenin de değişen ve gelişen yeni koşullara uyum sağlaması gerekmektedir.İçinde bulunduğumuz yüzyılda karşı karşıya geldiğimiz teknolojik gelişmeler ve küreselleşmeden en fazla etkilenenlerin başında muhasebeciler gelmektedir. Dolayısıyla muhasebecilerin sorumlulukları sürekli olarak artmakta ve onlara yeni roller üstlenmelerini sağlayacak bir düzenin oluşması yönünde çalışmalar giderek önem kazanmaktadır.Gelecekte
muhasebe mesleğinin bugünkünden daha etkin bir konumda olmasını istiyor isek, başta muhasebeciler olmak üzere ilgili kişi ve kurumların şimdiden değişim sürecini başlatması gerekmektedir.Bu düşüncelerden hareketle çalışmamızda, son yıllarda muhasebeyi etkileyen başlıca gelişmeler incelenecek ve yaptığımız bir alan araştırmasının sonuçlarından da yararlanarak ülkemizde muhasebe mesleğinin geleceğine ilişkin değerlendirmelerde bulunulacaktır.
2. MUHASEBEYİ ETKİLEYEN GELİŞMELER
İşletmeler sürekli değişen çevre şartları içerisinde faaliyet göstermektedirler. Bu süreç,işletmelerin faaliyetlerini devam ettirebilmek için sahip olmaları gereken bilgiler geçerliliğini her gün azaltmakta, yeni bilgiye sahip olmak, pozisyonu korumak ve ilerletmek açısından önem kazanmaktadır. İşletmeleri değişime zorlayan faktörler genel olarak şunlardır: değişen müşteri istek ve ihtiyaçları, teknolojik yenilik (innovation), endüstri yapısı ve ürün yaşam süresinde değişimler, ekonomik krizler, yasal değişiklikler, pazar ve rekabetçi güçler ile özelleştirmedir.Yukarıda belirtilen faktörler aynı zamanda muhasebe mesleğini de etkilemektedir. Biz son yıllarda muhasebe mesleğini değişik yönlerden daha fazla etkisi olduğunu düşündüğümüz dört temel alandaki gelişmeleri incelemeyi uygun bulduk. Bu gelişmeler; küreselleşme,teknolojik ilerleme, finansal skandallar ve ekonomik krizlerdir.
3. TÜRKİYE?DE MUHASEBE MESLEĞİNİN GELECEĞİNE İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER
Muhasebe mesleğinin kalitesi, sermaye piyasaları ile iş birliği içinde bireysel yatırımların yapılmasında yerli ve yabancı sermayeye büyük bir güç verir, böylece bir bütün olarak ekonomiye katkı sağlar. Muhasebeciler bütün ülkelerde ekonomik büyümenin motoru konumundaki KOBİ?ler için de tecrübeleri ve danışmanlık rolleriyle çok önemlidirler.Gittikçede karmaşık hale gelen iş yaşamında muhasebecilerin önemi daha da artacaktır.Son yıllarda yaşanan gelişmeler karşısında muhasebecilere yardımcı olmak amacıyla bazı mesleki kuruluşlar çalışmalarını sürdürmektedir. Bunlardan Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of Accountants-IFAC), globalleşmenin muhasebe mesleğine etkisine ilişkin olarak dört temel alanda yoğunlaşmıştır. Bunlar: standartların harmanizasyonunu başarmak, daha şeffaf ve ilgili standartları oluşturma sürecini geliştirmek,yeni roller ve pazar değişiklikleri için muhasebecileri hazırlamak, sorumluluğu artırmaktır.IFAC?ın muhasebecileri geleceğe hazırlamaya yönelik olarak ilk faaliyeti, eğitime ilişkin olmuştur. Büyük çoğunluğu 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girecek olan uluslararası eğitim standartlarını (International Education Standards-IES) yayımlamıştır.
Muhasebecileri geleceğe hazırlayan Amerikan Yetki Belgeli Kamu Muhasebecileri Enstitüsü (American Institute of Certified Public Accountants ?AICPA) ise, özellikle finansal skandallardan sonra altı temel konuda liderlik rolünü üstlenmiş ve çalışmalara başlamıştır.Bunlar;
- Standart yapma rolü,
- İşbirliği rolü (özellikle şirket ile piyasa kurumları arasında),
- Araştırma rolü (özellikle şirket hileleri ile ilgili olarak),
- Eğitim rolü,
- Finansal raporlamanın düzeyini ilerletme rolü,
- Güçlü iç kontrol sistemleri ve kurumsal yönetimi destekleme rolüdür.
Türkçe literatürde muhasebecileri geleceğe hazırlayan az sayıda çalışma bulunmaktadır.Literatürden, yukarıda açıkladığımız muhasebe mesleğini etkileyen gelişmelerden ve yapmışolduğumuz ankete dayalı araştırmamızın sonuçlarından da yararlanarak, ülkemizde muhasebe mesleğinin geleceğine ilişkin olarak bazı değerlendirmelerde bulunmak mümkündür.Bunlar;
1-)Meslek mensubu global düşünmelidir:
Global bir pazarda, meslek mensubu enyüksek kaliteyi hedefleyerek global düşünmeli ve hareket etmelidir. Gelecekte firmalar arasında rekabet global piyasa bazında olduğundan, muhasebeci karar verme mekanizmasında daha fazla söz sahibi olacaktır. Finansal raporlama global çıkar grupları göz önüne alınarak
yapılacağı için, muhasebecinin işlemleri muhasebeleştirmede, raporlamada, analizleri yorumlamada serbesti derecesi bu günkü düzeyinin çok altında olacaktır.Ekonomik yapıların gelişmesi ve globalleşmeye paralel olarak muhasebe mesleğinin de dinamik bir yapıya kavuştuğu, bunun ise meslek mensuplarını mesleki bilgi ve deneyimlerini sürekli olarak yenilemeleri zorunluluğu ile karşı karşıya bırakmıştır. ABD?de meslek mensuplarının zorunlu mesleki eğitim kredisi yıllık 30-40 saat arasında değişmektedir.
2-)Dış kaynak kullanımı (outsourcing) muhasebecileri etkileyecektir:
ABD?de bir çok iş maliyeti düşük olduğu için gelişmekte olan ülkelere yaptırılmaktadır. Outsource edilen işlere örnek olarak; yazılım geliştirme, çağrı merkezleri, ürün geliştirme ve ofis arkası muhasebe gösterilmektedir. Örneğin; ABD?de AIG sigorta şirketi Filipinler?de bu konuda çalışacak 400 kişilik ofis kurmaktadır48. Türkiye?de dış kaynak kullanımı, bağımlı muhasebeciler için gelecekte bir tehdit olabilir. Diğer yandan iyi değerlendirebilirse dış
kaynak kullanımı meslek mensupları için bir fırsat da olabilir.
3-)Dünyada ortak bir muhasebe dili oluşturulmaktadır:
Söz konusu dil UFRS?dir.UFRS?nin uluslararasında sürekli olarak başvurulmasına ihtiyaç vardır ve gelecekte UFRS
daha da karmaşık olacaktır. UFRS?nin daha kaliteli finansal bilginin üretilmesini hedeflediği unutulmamalıdır.Ayrıca söz konusu standartların uygulanması günümüzde çok önemli olan şeffaflık, yani kurumsal yönetim için de önemlidir.
4-)Teknik üstünlük önceliklidir:
Teknolojideki gelişmeler sonucunda muhasebecilerin zaman ve mekana ilişkin kısıtlamaları sona ereceği için, muhasebecilerin işlevleri bu günkünden daha farklı nitelikte olacaktır. Yapmış olduğumuz araştırma sonucunda; anket kapsamındaki muhasebecilerin 65?inin bürosunda internet bağlantısı bulunurken, 57?sinde bulunmamaktadır. Ayrıca muhasebe bürosuna veya şirketine ait web sitesi bulunan muhasebeci sayısı ise 5?dir. Halbuki ülkemizde e-devlete yönelik uygulamalar her geçen gün artmaktadır. Bu gelişmeler muhasebecilerin işlerini daha da kolaylaştıracaktır.
5-)Muhasebe mesleği yüksek nitelikli insanları cezbetmelidir:
Yeni ekonomide muhasebeciler bir bilgi işletmesi (bilgi şirketi) olarak gösterilmektedir. Bilgi şirketi,genellikle yüksek eğitimli personele sahip ve değişik durumlarda karmaşık problemleri çözebilen, özel bir tür hizmet şirketidir. Dolayısıyla yaratıcılık ve yüksek oranda bireylere bağlılık ön plandadır. Muhasebe meslek mensupları için son derece önemli olan konular; eğitim, iyi bir mesleki yargı kabiliyeti, proje yönetim becerisi, etik ve geniş bir iş perspektifinde stratejik olarak düşünebilme kabiliyetidir. Muhasebe mesleğinin güçlü bir geleceği olabilmesi için;
· Güçlü bir şekilde iletişim kurabilen,
· Teknolojiden anlayan,
· Stratejik düşünebilen,
· Sürekli öğrenme sürecine katılan,
· Mesleğin geçmişteki hatalarından ders almaya hazırlıklı olan insanları mesleğe
çekmesi gerekmektedir;
Bu bağlamda meslek mensuplarına veya adaylarına lisans üstü eğitim ve yabancı dil özendirilmelidir. Günümüzün muhasebecisi, ulusal ve uluslararası ekonomik gelişmeler ve ilişkiler konularına ilgili, özellikle ekonomik krizlere hazırlıklı olmalıdır. ABD?de 2003 yılı başından itibaren muhasebe mesleğine girişte aranan, daha önce 120 kredi saati olan muhasebe eğitimi 150 kredi saatine çıkartılmış ve sürekli eğitim şartı eklenmiştir. Yapmış olduğumuz araştırmanın sonuçlarına göre; anket kapsamındaki muhasebecilerin %3?ü lisans üstü eğitim yapmıştır, %11?i bir yabancı dili iyi düzeyde bilmektedir, %80?i ise,işletme ve ekonomi dünyası ile ilgili gelişmeleri takip edebilmektedir. Arzu edilen bu oranların daha da yüksek olmasıdır.
6-)Danışmanlık ön plana çıkarılmalıdır:
Muhasebeciler kaydetme ve özetleme fonksiyonu dışına çıkıp, yorumlar yapmaya başlarsa, veriyi bilgiye dönüştürürse, katma değer yaratacak kararlar oluşturacak hale getirirse bütün bunların sonucunda kazancında da artışla karşılığını görecektir. Yapmış olduğumuz araştırmanın sonuçlarına göre, anket kapsamındaki muhasebecilerin mükelleflerine verdikleri başlıca hizmetler; defter tutma, mali tablo ve vergi beyannamesi düzenlemedir. Vergi ve muhasebe konularında danışmanlık ise, ikinci sırada gelmektedir.
7-)Uzmanlaşma gerekmektedir:
Uzmanlaşma beceriyi artıracağından kaliteli hizmeti de beraberinde getirecektir. Başlıca uzmanlaşma tipleri, sektöre ve profesyonel faaliyetlere dayalı olabilir. Araştırma sonucuna göre anket kapsamındaki muhasebecilerden mükellefleri aynı sektörde olanların oranı %3 iken; %97?sinin mükellefleri farklı sektörlerden
oluşmaktadır.
İş sayısı sınırlandırılmalıdır:
Muhasebeciler, günümüzde şöyle bir tercihle karşı karşıyadırlar; ya çok sayıda mükellefle kayıt ağırlıklı çalışılacak ya da az sayıda mükellefle danışmanlık ağırlıklı çalışacaktır. Meslek mensubunun yapabileceği iş sayısının
sınırlanmasına ilişkin olarak, örnek olması açısından bağımsız dış denetimle ilgili hukuki düzenlemelerden yararlanılabilir.
9-)Etik değerler dikkate alınmalıdır:
Etik değerleri dikkate almayan meslek mensubu sadece kendi itibarını değil, mesleğe ve meslektaşlarına da zarar verecektir. Son yıllarda ortaya çıkan muhasebe skandalları ile ön plana çıkan konular; muhasebe bilgilerinin doğru olması, bu bilgilerin ihtiyaç duyanlara hızlı bir şekilde ulaştırılması ve toplumsal çıkarların
korunması için meslek mensuplarının bağımsızlığıdır. TÜRMOB bünyesinde, etik ile ilgili çalışmaları koordine edecek bir ?etik merkezi? kurulması düşünülebilir. Ayrıca, New York Eyaletinde uygulandığı gibi, muhasebecilerin her üç yılda bir 4 saat mesleki etik eğitimi almaları zorunlu tutulabilir.
10-) Ekonomik alt yapı sağlanmalıdır:
Muhasebenin gelişmesi, içinde bulunulan ekonomik ortamın gelişmesi ile yakından ilgilidir. Eğitim seviyesi düşük olan ülkelerde muhasebe sistemi yeterince gelişemez. Ayrıca mali raporları kullananların da seviyesi önemidir. Aksi takdirde sofistike bilgi üretme gereği ortaya çıkmaz.Dolayısıyla ülke çapında eğitim ve işletme sahiplerinin ve yöneticilerinin entelektüel seviyesinin yükseltilmesi öncelikli hedefler olmalıdır. Ekonomik gelişmenin sağlanması için Türkiye, içerideki ve dışarıdaki yatırımcı için bir cazibe merkezi haline getirilmelidir. Örneğin vergi oranlarının düşürülmesi, kayıt dışı ekonominin küçültülmesi, uluslararası muhasebe standartlarının yürürlüğe girmesi, kurumsal yönetimin kamu ve özel sektörde yaygınlaşması gibi.
11-)Mesleki sorumluluk sigortasına önem verilmelidir:
Meslek ifa edenlerin meslek ifası sırasında mesleklerinin bir gereği olarak ortaya çıkması olası risklerin paylaşılmasını içeren sigorta türüne ?mesleki sorumluluk sigortası? adı verilmektedir. AB ülkelerinde yaygın
olarak uygulama alanı bulan mesleki sorumluluk sigortası ülkemizde son yıllarda çok sınırlı olarak uygulama olanağı bulmuştur.Gelecekte meslek mensuplarının sorumluluklarının daha da ağırlaşacağı beklenmektedir.
12-) Muhasebeciler şirketleşmeye önem vermelidirler:
Özellikle bağımsız muhasebecilerin, az sayıda müşteriye hizmet vermesi nedeniyle, müşteri kaçırmamak için bağımsızlık ilkesinden fedakarlıkta bulunma olasılığı vardır. Muhasebecilerin kendi aralarında birleşmelere girerek büyümeleri, hem bağımsızlık açısından hem de teknik bilgi, deneyim ve uzmanlık gibi alanlarda güçlenerek iş hacimlerinin artmasına da katkıda bulunabilecektir. Araştırma sonucuna göre anket kapsamındaki 122 muhasebeciden, mesleki faaliyetini bir başka meslek mensubu ile birlikte yapan muhasebeci sayısı 20?dir. Bunların 12?si ortaklık bürosu (adi şirket) şeklinde, 8?i ise limited şirket şeklinde ortaklığını sürdürmektedir.
13-)Kurumsal alt yapı güçlendirilmelidir:
Özellikle teknolojik gelişmelerin ve küresel gelişmelerin muhasebe eğitimine etkisi olduğu da muhakkaktır. Üniversiteler, muhasebe eğitim programlarında teknoloji ağırlıklı ve yeni konulara yer verecek şekilde programlar
oluşturmalıdırlar. TÜRMOB ve Maliye Bakanlığı gibi kurumların hazırlayacakları veri tabanları ile muhasebecilerin doğru bilgiye en kısa zamanda ulaşmaları sağlanmalıdır. Bunlara ilave olarak, denetim mesleğindeki gelişmeler, denetim faaliyetlerinin kalitesinin geliştirilmesine yönelik düzenlemeler de muhasebe mesleğinin gelişmesine yardımcı olacaktır.
4. SONUÇ
Globalleşme ile ilgili olarak UFRS?yi yalnızca çok uluslu şirketlerin uygulaması, dünyadaki gelişmelerin dışında kalmayı baştan kabul etmemiz anlamına gelmektedir.Ülkemiz sermaye piyasalarının daha şeffaf hale gelmesi, muhasebenin vergi odaklılıktan kurtulması için muhasebe standartlarımızın UFRS?ye uygun olması gerekmektedir. Günümüzde, finansal piyasaların bilgi talepleri mevcut finansal raporlama sistemi ile karşılanamamaktadır. Çünkü
piyasalar, bilgiyi bekletmeksizin istemektedir. Günümüzde çoğu işletmede kullanılan maliyet ve yönetim muhasebesi, yirminci yüzyılın başındaki üretim ve rekabet ortamı için tasarlanmıştır. Dolayısıyla, gelişmiş ülkelerde finansal raporlama sisteminin iyileştirilmesi çalışmaları başlamış bulunmaktadır. Ülkemizde de bu tür çalışmalar, finansal raporlama süreci ile ilgili kesimlerin de katılımları ile başlatılmalıdır. Artan rekabet ortamında muhasebecilerin en büyük yardımcısı, gelişen teknolojidir. Teknolojik gelişmeler ve işletmelerde kullanılan bilgi teknolojileri çeşitli yollarla muhasebe mesleğini etkilemektedir. Diğer yandan, finansal skandallar da muhasebecileri olumsuz etkilemiştir. Dolayısıyla yeni süreçte muhasebecilerin öncelikle muhasebe mesleğinin imajını düzeltmesi gerekmektedir. Özellikle ülkemizde muhasebecilerin, ekonomik krizlere hazırlıklı olmasında yarar vardır. Muhasebeciler, bir risk yöneticisi gibi kendisini ve mükellefini (işletmeyi) ekonomik krizlerden korumanın yollarını öğrenmeli, ekonomik krizden sonra ise, kendisine düşen görevlere hazırlıklı olmalıdır.
Dünya genelinde IFAC, AICPA gibi kuruluşlar, muhasebecilerin değişen rollerini inceleyen ve onları geleceğe hazırlayan rehberler yayımlamaktadırlar. Ülkemizde de, TÜRMOB bünyesinde bu amaçla kurulacak bir komisyonun, söz konusu çalışmalardan da yararlanarak bir rehber hazırlaması yararlı olacaktır. Söz konusu rehberde; danışmanlık, uzmanlaşma, şirketleşme, iş sayısının sınırlandırılması, etik değerler, ekonomik ve kurumsal alt yapı, mesleki sorumluluk sigortası, mesleğe giriş şartlarının gözden geçirilmesi, teknolojiden yararlanma, UFRS, dış kaynak kullanımı ve globalleşme gibi konulara yer verilmelidir.
?Biz her gün bilginin yararlı olanını aramak zorundayız?
1.GİRİŞ
Son yıllarda literatürde sıkça rastlanılan; ?yeni muhasebe kültürü?, ?uluslararası muhasebecilik?, ?muhasebe mühendisliği?, ?muhasebe yönetimi?, ?muhasebe tekniğinde gelişmeler?, ?mesleğin yeniden düzenlenmesi (reengineering)? gibi kavramlar ve konular bize muhasebenin bir değişim süreci içerisinde olduğunu göstermektedir. Teknoloji, globalleşme,artan rekabet işletmeleri sürekli değişime zorlamaktadır. Dolayısıyla muhasebenin de değişen ve gelişen yeni koşullara uyum sağlaması gerekmektedir.İçinde bulunduğumuz yüzyılda karşı karşıya geldiğimiz teknolojik gelişmeler ve küreselleşmeden en fazla etkilenenlerin başında muhasebeciler gelmektedir. Dolayısıyla muhasebecilerin sorumlulukları sürekli olarak artmakta ve onlara yeni roller üstlenmelerini sağlayacak bir düzenin oluşması yönünde çalışmalar giderek önem kazanmaktadır.Gelecekte
muhasebe mesleğinin bugünkünden daha etkin bir konumda olmasını istiyor isek, başta muhasebeciler olmak üzere ilgili kişi ve kurumların şimdiden değişim sürecini başlatması gerekmektedir.Bu düşüncelerden hareketle çalışmamızda, son yıllarda muhasebeyi etkileyen başlıca gelişmeler incelenecek ve yaptığımız bir alan araştırmasının sonuçlarından da yararlanarak ülkemizde muhasebe mesleğinin geleceğine ilişkin değerlendirmelerde bulunulacaktır.
2. MUHASEBEYİ ETKİLEYEN GELİŞMELER
İşletmeler sürekli değişen çevre şartları içerisinde faaliyet göstermektedirler. Bu süreç,işletmelerin faaliyetlerini devam ettirebilmek için sahip olmaları gereken bilgiler geçerliliğini her gün azaltmakta, yeni bilgiye sahip olmak, pozisyonu korumak ve ilerletmek açısından önem kazanmaktadır. İşletmeleri değişime zorlayan faktörler genel olarak şunlardır: değişen müşteri istek ve ihtiyaçları, teknolojik yenilik (innovation), endüstri yapısı ve ürün yaşam süresinde değişimler, ekonomik krizler, yasal değişiklikler, pazar ve rekabetçi güçler ile özelleştirmedir.Yukarıda belirtilen faktörler aynı zamanda muhasebe mesleğini de etkilemektedir. Biz son yıllarda muhasebe mesleğini değişik yönlerden daha fazla etkisi olduğunu düşündüğümüz dört temel alandaki gelişmeleri incelemeyi uygun bulduk. Bu gelişmeler; küreselleşme,teknolojik ilerleme, finansal skandallar ve ekonomik krizlerdir.
3. TÜRKİYE?DE MUHASEBE MESLEĞİNİN GELECEĞİNE İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER
Muhasebe mesleğinin kalitesi, sermaye piyasaları ile iş birliği içinde bireysel yatırımların yapılmasında yerli ve yabancı sermayeye büyük bir güç verir, böylece bir bütün olarak ekonomiye katkı sağlar. Muhasebeciler bütün ülkelerde ekonomik büyümenin motoru konumundaki KOBİ?ler için de tecrübeleri ve danışmanlık rolleriyle çok önemlidirler.Gittikçede karmaşık hale gelen iş yaşamında muhasebecilerin önemi daha da artacaktır.Son yıllarda yaşanan gelişmeler karşısında muhasebecilere yardımcı olmak amacıyla bazı mesleki kuruluşlar çalışmalarını sürdürmektedir. Bunlardan Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of Accountants-IFAC), globalleşmenin muhasebe mesleğine etkisine ilişkin olarak dört temel alanda yoğunlaşmıştır. Bunlar: standartların harmanizasyonunu başarmak, daha şeffaf ve ilgili standartları oluşturma sürecini geliştirmek,yeni roller ve pazar değişiklikleri için muhasebecileri hazırlamak, sorumluluğu artırmaktır.IFAC?ın muhasebecileri geleceğe hazırlamaya yönelik olarak ilk faaliyeti, eğitime ilişkin olmuştur. Büyük çoğunluğu 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girecek olan uluslararası eğitim standartlarını (International Education Standards-IES) yayımlamıştır.
Muhasebecileri geleceğe hazırlayan Amerikan Yetki Belgeli Kamu Muhasebecileri Enstitüsü (American Institute of Certified Public Accountants ?AICPA) ise, özellikle finansal skandallardan sonra altı temel konuda liderlik rolünü üstlenmiş ve çalışmalara başlamıştır.Bunlar;
- Standart yapma rolü,
- İşbirliği rolü (özellikle şirket ile piyasa kurumları arasında),
- Araştırma rolü (özellikle şirket hileleri ile ilgili olarak),
- Eğitim rolü,
- Finansal raporlamanın düzeyini ilerletme rolü,
- Güçlü iç kontrol sistemleri ve kurumsal yönetimi destekleme rolüdür.
Türkçe literatürde muhasebecileri geleceğe hazırlayan az sayıda çalışma bulunmaktadır.Literatürden, yukarıda açıkladığımız muhasebe mesleğini etkileyen gelişmelerden ve yapmışolduğumuz ankete dayalı araştırmamızın sonuçlarından da yararlanarak, ülkemizde muhasebe mesleğinin geleceğine ilişkin olarak bazı değerlendirmelerde bulunmak mümkündür.Bunlar;
1-)Meslek mensubu global düşünmelidir:
Global bir pazarda, meslek mensubu enyüksek kaliteyi hedefleyerek global düşünmeli ve hareket etmelidir. Gelecekte firmalar arasında rekabet global piyasa bazında olduğundan, muhasebeci karar verme mekanizmasında daha fazla söz sahibi olacaktır. Finansal raporlama global çıkar grupları göz önüne alınarak
yapılacağı için, muhasebecinin işlemleri muhasebeleştirmede, raporlamada, analizleri yorumlamada serbesti derecesi bu günkü düzeyinin çok altında olacaktır.Ekonomik yapıların gelişmesi ve globalleşmeye paralel olarak muhasebe mesleğinin de dinamik bir yapıya kavuştuğu, bunun ise meslek mensuplarını mesleki bilgi ve deneyimlerini sürekli olarak yenilemeleri zorunluluğu ile karşı karşıya bırakmıştır. ABD?de meslek mensuplarının zorunlu mesleki eğitim kredisi yıllık 30-40 saat arasında değişmektedir.
2-)Dış kaynak kullanımı (outsourcing) muhasebecileri etkileyecektir:
ABD?de bir çok iş maliyeti düşük olduğu için gelişmekte olan ülkelere yaptırılmaktadır. Outsource edilen işlere örnek olarak; yazılım geliştirme, çağrı merkezleri, ürün geliştirme ve ofis arkası muhasebe gösterilmektedir. Örneğin; ABD?de AIG sigorta şirketi Filipinler?de bu konuda çalışacak 400 kişilik ofis kurmaktadır48. Türkiye?de dış kaynak kullanımı, bağımlı muhasebeciler için gelecekte bir tehdit olabilir. Diğer yandan iyi değerlendirebilirse dış
kaynak kullanımı meslek mensupları için bir fırsat da olabilir.
3-)Dünyada ortak bir muhasebe dili oluşturulmaktadır:
Söz konusu dil UFRS?dir.UFRS?nin uluslararasında sürekli olarak başvurulmasına ihtiyaç vardır ve gelecekte UFRS
daha da karmaşık olacaktır. UFRS?nin daha kaliteli finansal bilginin üretilmesini hedeflediği unutulmamalıdır.Ayrıca söz konusu standartların uygulanması günümüzde çok önemli olan şeffaflık, yani kurumsal yönetim için de önemlidir.
4-)Teknik üstünlük önceliklidir:
Teknolojideki gelişmeler sonucunda muhasebecilerin zaman ve mekana ilişkin kısıtlamaları sona ereceği için, muhasebecilerin işlevleri bu günkünden daha farklı nitelikte olacaktır. Yapmış olduğumuz araştırma sonucunda; anket kapsamındaki muhasebecilerin 65?inin bürosunda internet bağlantısı bulunurken, 57?sinde bulunmamaktadır. Ayrıca muhasebe bürosuna veya şirketine ait web sitesi bulunan muhasebeci sayısı ise 5?dir. Halbuki ülkemizde e-devlete yönelik uygulamalar her geçen gün artmaktadır. Bu gelişmeler muhasebecilerin işlerini daha da kolaylaştıracaktır.
5-)Muhasebe mesleği yüksek nitelikli insanları cezbetmelidir:
Yeni ekonomide muhasebeciler bir bilgi işletmesi (bilgi şirketi) olarak gösterilmektedir. Bilgi şirketi,genellikle yüksek eğitimli personele sahip ve değişik durumlarda karmaşık problemleri çözebilen, özel bir tür hizmet şirketidir. Dolayısıyla yaratıcılık ve yüksek oranda bireylere bağlılık ön plandadır. Muhasebe meslek mensupları için son derece önemli olan konular; eğitim, iyi bir mesleki yargı kabiliyeti, proje yönetim becerisi, etik ve geniş bir iş perspektifinde stratejik olarak düşünebilme kabiliyetidir. Muhasebe mesleğinin güçlü bir geleceği olabilmesi için;
· Güçlü bir şekilde iletişim kurabilen,
· Teknolojiden anlayan,
· Stratejik düşünebilen,
· Sürekli öğrenme sürecine katılan,
· Mesleğin geçmişteki hatalarından ders almaya hazırlıklı olan insanları mesleğe
çekmesi gerekmektedir;
Bu bağlamda meslek mensuplarına veya adaylarına lisans üstü eğitim ve yabancı dil özendirilmelidir. Günümüzün muhasebecisi, ulusal ve uluslararası ekonomik gelişmeler ve ilişkiler konularına ilgili, özellikle ekonomik krizlere hazırlıklı olmalıdır. ABD?de 2003 yılı başından itibaren muhasebe mesleğine girişte aranan, daha önce 120 kredi saati olan muhasebe eğitimi 150 kredi saatine çıkartılmış ve sürekli eğitim şartı eklenmiştir. Yapmış olduğumuz araştırmanın sonuçlarına göre; anket kapsamındaki muhasebecilerin %3?ü lisans üstü eğitim yapmıştır, %11?i bir yabancı dili iyi düzeyde bilmektedir, %80?i ise,işletme ve ekonomi dünyası ile ilgili gelişmeleri takip edebilmektedir. Arzu edilen bu oranların daha da yüksek olmasıdır.
6-)Danışmanlık ön plana çıkarılmalıdır:
Muhasebeciler kaydetme ve özetleme fonksiyonu dışına çıkıp, yorumlar yapmaya başlarsa, veriyi bilgiye dönüştürürse, katma değer yaratacak kararlar oluşturacak hale getirirse bütün bunların sonucunda kazancında da artışla karşılığını görecektir. Yapmış olduğumuz araştırmanın sonuçlarına göre, anket kapsamındaki muhasebecilerin mükelleflerine verdikleri başlıca hizmetler; defter tutma, mali tablo ve vergi beyannamesi düzenlemedir. Vergi ve muhasebe konularında danışmanlık ise, ikinci sırada gelmektedir.
7-)Uzmanlaşma gerekmektedir:
Uzmanlaşma beceriyi artıracağından kaliteli hizmeti de beraberinde getirecektir. Başlıca uzmanlaşma tipleri, sektöre ve profesyonel faaliyetlere dayalı olabilir. Araştırma sonucuna göre anket kapsamındaki muhasebecilerden mükellefleri aynı sektörde olanların oranı %3 iken; %97?sinin mükellefleri farklı sektörlerden
oluşmaktadır.
İş sayısı sınırlandırılmalıdır: Muhasebeciler, günümüzde şöyle bir tercihle karşı karşıyadırlar; ya çok sayıda mükellefle kayıt ağırlıklı çalışılacak ya da az sayıda mükellefle danışmanlık ağırlıklı çalışacaktır. Meslek mensubunun yapabileceği iş sayısının
sınırlanmasına ilişkin olarak, örnek olması açısından bağımsız dış denetimle ilgili hukuki düzenlemelerden yararlanılabilir.
9-)Etik değerler dikkate alınmalıdır:
Etik değerleri dikkate almayan meslek mensubu sadece kendi itibarını değil, mesleğe ve meslektaşlarına da zarar verecektir. Son yıllarda ortaya çıkan muhasebe skandalları ile ön plana çıkan konular; muhasebe bilgilerinin doğru olması, bu bilgilerin ihtiyaç duyanlara hızlı bir şekilde ulaştırılması ve toplumsal çıkarların
korunması için meslek mensuplarının bağımsızlığıdır. TÜRMOB bünyesinde, etik ile ilgili çalışmaları koordine edecek bir ?etik merkezi? kurulması düşünülebilir. Ayrıca, New York Eyaletinde uygulandığı gibi, muhasebecilerin her üç yılda bir 4 saat mesleki etik eğitimi almaları zorunlu tutulabilir.
10-) Ekonomik alt yapı sağlanmalıdır:
Muhasebenin gelişmesi, içinde bulunulan ekonomik ortamın gelişmesi ile yakından ilgilidir. Eğitim seviyesi düşük olan ülkelerde muhasebe sistemi yeterince gelişemez. Ayrıca mali raporları kullananların da seviyesi önemidir. Aksi takdirde sofistike bilgi üretme gereği ortaya çıkmaz.Dolayısıyla ülke çapında eğitim ve işletme sahiplerinin ve yöneticilerinin entelektüel seviyesinin yükseltilmesi öncelikli hedefler olmalıdır. Ekonomik gelişmenin sağlanması için Türkiye, içerideki ve dışarıdaki yatırımcı için bir cazibe merkezi haline getirilmelidir. Örneğin vergi oranlarının düşürülmesi, kayıt dışı ekonominin küçültülmesi, uluslararası muhasebe standartlarının yürürlüğe girmesi, kurumsal yönetimin kamu ve özel sektörde yaygınlaşması gibi.
11-)Mesleki sorumluluk sigortasına önem verilmelidir:
Meslek ifa edenlerin meslek ifası sırasında mesleklerinin bir gereği olarak ortaya çıkması olası risklerin paylaşılmasını içeren sigorta türüne ?mesleki sorumluluk sigortası? adı verilmektedir. AB ülkelerinde yaygın
olarak uygulama alanı bulan mesleki sorumluluk sigortası ülkemizde son yıllarda çok sınırlı olarak uygulama olanağı bulmuştur.Gelecekte meslek mensuplarının sorumluluklarının daha da ağırlaşacağı beklenmektedir.
12-) Muhasebeciler şirketleşmeye önem vermelidirler:
Özellikle bağımsız muhasebecilerin, az sayıda müşteriye hizmet vermesi nedeniyle, müşteri kaçırmamak için bağımsızlık ilkesinden fedakarlıkta bulunma olasılığı vardır. Muhasebecilerin kendi aralarında birleşmelere girerek büyümeleri, hem bağımsızlık açısından hem de teknik bilgi, deneyim ve uzmanlık gibi alanlarda güçlenerek iş hacimlerinin artmasına da katkıda bulunabilecektir. Araştırma sonucuna göre anket kapsamındaki 122 muhasebeciden, mesleki faaliyetini bir başka meslek mensubu ile birlikte yapan muhasebeci sayısı 20?dir. Bunların 12?si ortaklık bürosu (adi şirket) şeklinde, 8?i ise limited şirket şeklinde ortaklığını sürdürmektedir.
13-)Kurumsal alt yapı güçlendirilmelidir:
Özellikle teknolojik gelişmelerin ve küresel gelişmelerin muhasebe eğitimine etkisi olduğu da muhakkaktır. Üniversiteler, muhasebe eğitim programlarında teknoloji ağırlıklı ve yeni konulara yer verecek şekilde programlar
oluşturmalıdırlar. TÜRMOB ve Maliye Bakanlığı gibi kurumların hazırlayacakları veri tabanları ile muhasebecilerin doğru bilgiye en kısa zamanda ulaşmaları sağlanmalıdır. Bunlara ilave olarak, denetim mesleğindeki gelişmeler, denetim faaliyetlerinin kalitesinin geliştirilmesine yönelik düzenlemeler de muhasebe mesleğinin gelişmesine yardımcı olacaktır.
4. SONUÇ
Globalleşme ile ilgili olarak UFRS?yi yalnızca çok uluslu şirketlerin uygulaması, dünyadaki gelişmelerin dışında kalmayı baştan kabul etmemiz anlamına gelmektedir.Ülkemiz sermaye piyasalarının daha şeffaf hale gelmesi, muhasebenin vergi odaklılıktan kurtulması için muhasebe standartlarımızın UFRS?ye uygun olması gerekmektedir. Günümüzde, finansal piyasaların bilgi talepleri mevcut finansal raporlama sistemi ile karşılanamamaktadır. Çünkü
piyasalar, bilgiyi bekletmeksizin istemektedir. Günümüzde çoğu işletmede kullanılan maliyet ve yönetim muhasebesi, yirminci yüzyılın başındaki üretim ve rekabet ortamı için tasarlanmıştır. Dolayısıyla, gelişmiş ülkelerde finansal raporlama sisteminin iyileştirilmesi çalışmaları başlamış bulunmaktadır. Ülkemizde de bu tür çalışmalar, finansal raporlama süreci ile ilgili kesimlerin de katılımları ile başlatılmalıdır. Artan rekabet ortamında muhasebecilerin en büyük yardımcısı, gelişen teknolojidir. Teknolojik gelişmeler ve işletmelerde kullanılan bilgi teknolojileri çeşitli yollarla muhasebe mesleğini etkilemektedir. Diğer yandan, finansal skandallar da muhasebecileri olumsuz etkilemiştir. Dolayısıyla yeni süreçte muhasebecilerin öncelikle muhasebe mesleğinin imajını düzeltmesi gerekmektedir. Özellikle ülkemizde muhasebecilerin, ekonomik krizlere hazırlıklı olmasında yarar vardır. Muhasebeciler, bir risk yöneticisi gibi kendisini ve mükellefini (işletmeyi) ekonomik krizlerden korumanın yollarını öğrenmeli, ekonomik krizden sonra ise, kendisine düşen görevlere hazırlıklı olmalıdır.
Dünya genelinde IFAC, AICPA gibi kuruluşlar, muhasebecilerin değişen rollerini inceleyen ve onları geleceğe hazırlayan rehberler yayımlamaktadırlar. Ülkemizde de, TÜRMOB bünyesinde bu amaçla kurulacak bir komisyonun, söz konusu çalışmalardan da yararlanarak bir rehber hazırlaması yararlı olacaktır. Söz konusu rehberde; danışmanlık, uzmanlaşma, şirketleşme, iş sayısının sınırlandırılması, etik değerler, ekonomik ve kurumsal alt yapı, mesleki sorumluluk sigortası, mesleğe giriş şartlarının gözden geçirilmesi, teknolojiden yararlanma, UFRS, dış kaynak kullanımı ve globalleşme gibi konulara yer verilmelidir.