VERGİ KANUNLARINA GÖRE
BİNEK ARAÇ VE TİCARİ ARAÇ AYRIMI, KDV VE AMORTİSMAN UYGULAMALARI
1.GİRİŞ
Mükellefler ticari hayatta, faaliyetlerini sürdürürken bazı taşıtlara ihtiyaç duyarlar. Mükellefler bu taşıtları alırken ihtiyaçlarını öncelik tutmak suretiyle vergi kanunların kendilerine tanıdığı haklardan da maksimum ölçüde yararlanmak isterler. Mükelleflerin yararlanabileceği vergi indirimleri aracın binek araç veya ticari araç olma durumuna göre farklılık göstermektedir. Özellikle ülkemizde son yıllarda kullanılmakta olan ve hafif ticari araç olarak anılan Doblo, Kango vb. araçların ticari araçmı yoksa binek araçmı olduğu durumu tartışmalıdır. Yazımızda bu hususa değineceğiz.
2. VERGİKANUNLARDA BİNEK ARAÇ TİCARİ ARAÇ AYRIMI
Vergi Kanunlarımızda binek aracın tam olarak tanımı yapılmadığı gibi hafif ticari araçların da tanımı yapılmamıştır. Bu araçların tanımı yapılmadığı halde ayrıma tabi tutulmuşlardır. Kanunlarımızda bu hususa atıf yapan ilgili maddeleri de incelediğimizde binek otomobil ve hafif ticari aracın tanımı ile ilgili görüş birliği yoktur. Olaya Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Karayolları Trafik Kanunu açısından baktığımızda Binek otomobil yapısı itibarıyla, sürücüsü dahil en çok sekiz oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu araçlardır şeklinde tanımlanmıştır. Hafif Ticari Araç olarak sınıflandırılan Kamyonetlerin tanımında ise İzin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3,5 tonu geçmeyen ve yük taşımak için imal edilmiş motorlu araçtır şeklinde tanımlanmıştır. Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Karayolları Trafik Kanununa göre Dablo, Kango vb. hafif ticari araçlar Vergi Kanunlarının uygulaması bakımından ticari araç sınıfına girmektedir.
Ancak Gümrük Müsteşarlığının 27/07/2005 tarih ve 25888 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve yayımı tarihinde yürürlüğe giren 8 seri nolu Gümrük Genel Tebliğinde (Tarife Sınırlandırma Kararları) 87.03 G.T.İ.P numarasında yer alan eşyaların tanımlanması yapılmıştır. Buna göre daha önce hafif ticari araçlar sınıfında değerlendirilen Doblo, Connect, Kango vb. araçlardan,
- Şoför ve ön yolcu bölümündeki araç içi konfor özellikleri ve iç döşemeleri araç iç kısmının her tarafından aynı olan,
- Arka kısımda emniyet kemeri montajı için sabit tertibat bulunan,
- Şoför ve ön yolcu bölümü ile yük ve insan taşınan arka bölüm arasında bir bariyer veya panel bulunmayanlar,
?binek otomobili? sınıfına dahil edilmiştir.
Maliye Bakanlığı, Gümrük müsteşarlığının aldığı bu karara göre hareket etmektedir. Nitekim Fiat Doblo araç alımında ödenen KDV?nin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı ile ilgili olarak İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 17.07.2008 tarih ve KDV.MUK.B.07.1.GİB.4.34.17.01.30.6288 sayılı özelgesinde ?Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesinde faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, 2008 model Fiat Doblo 1,3 Combi yandan camlı çift sıra koltuklu kamyonet 87.03 G.T.İ.P numarasında yer alan binek otomobil niteliğine haiz olduğundan alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilmesi mümkün bulunmamaktadır.? Denilmektedir. (Bknz. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 17.07.2008 tarih ve KDV.MUK.B.07.1.GİB.4.34.17.01.30.6288 sayılı özelgesi)
Yine aynı özelgede hafif ticari aracın binek otomobil sayılmasından dolayı (bu otomobilin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar kist amortisman ayrılması, amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değerin, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilmesi gerekmektedir.) kıst amortismana tabi tutulması gerektiği anlatılmaktadır.
3. Binek ve Ticari Oto Alımlarında KDV ve Amortisman Uygulamaları
3.1. KDV Uygulamaları
Bilindiği üzere KDV kanunun 29. maddesine göre Ticari Araç alımlarında ödenen KDV?nin indirilmesi mümkündür.
Diğer tarafan mükelleflerin işletmeye aldığı Binek Otmobillerin alımında ödediği KDV?nin, Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesinde faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan vergiden indirilemeyeceği hükme bağlanmıştır. Ancak İndirilemeyecek Katma Değer Vergisinin 23 Seri No.lu KDV Genel Tebliği'nin (I) bölümünde (1) mükelleflerin işletme amacı dışında iktisap ettikleri binek otomobillerinin alımı nedeniyle ödedikleri ve Kanun gereği indirimi mümkün olmayan KDV'nin, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabileceği açıklanmıştır.
3.2. Amortisman Uygulamaları
Vergi Usul Kanununa göre Hafif Ticari araç alımlarında aracın maliyet değeri ve bu değerin VUK hükümlerine göre yok edilmesi amortismanın mevzunu teşkil eder. Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Olayı bir örnekle açıklarsak;
Örnek: İşletme 21.10.2010 tarihinde 20.000 TL değerinde bir Hafif ticari araç almıştır. %18 KDV hariçtir. Hafif ticari aracın ekonomik ömrü 4 yıldır. Amortisman hesaplamasını ve muhasebe kaydını yapınız?
------------------------------------------21.10.2010----------------------------------
254 TAŞITLAR 20.000,00-TL
191 İNDİRİLECEK KDV 3.600,00-TL
320 SATICILAR 23.600,00-TL
Hafif Ticari Araç Alınması
-------------------------------------------------------------------------------------------
Amortisman oranı: 1 / Ekonomik Ömür
1 / 4 = 0,25 yani % 25 dir. 20.000 x % 25 = 5.000 TL yıllık amortisman tutarı,
----------------------------------------31.12.2010-----------------------------------
760 PAZ.SAT.VE.DAĞ.GİD. 5.000,00-TL
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 5.0000,00-TL
2010 Yılı Amortisman Ayrılması
-------------------------------------------------------------------------------------------
Amortisman Tablosu:
Yıllar Yıllık Amortisman Tutarı Birikmiş Amortisman Kalan Tutar
2010
2011
2012
2013
5.000
5.000
5.000
5.000
5.000
10.000
15.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
Mükelleflerin işletmeye aldığı Binek Otomobillerin alımında amortismanın mevzu ile ilgili bir değişiklik olmamaktadır. Yine aracın maliyet değeri (Kanun gereği indirimi mümkün olmayan KDV'nin, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet olarak dikkate alabilir. Mükellef bu ödediği KDV?yi maliyet olarak dikkate alırsa aracın maliyet değerine bu tutar eklenmelidir.) amortismanın mevzunu oluşturmaktadır. Ancak, Vergi Usul Kanununun 320 nci maddesinin ikinci fıkrasına göre "Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir. ?denilmektedir. Bu maddeye göre işletmelerine binek otomobil alanlar. Aldıkları yılı tam olarak kabul edemezler. Olayı bir örnekle açıklarsak;
Örnek: İşletme 21.10.2010 tarihinde 20.000 TL değerinde bir Binek Otomobil sınıfına giren Hafif Ticari Araç almıştır. %18 KDV hariçtir. Binek Otomobil sınıfına giren Hafif ticari aracın ekonomik ömrü 5 yıldır. Amortisman hesaplamasını ve muhasebe kaydını yapınız?
------------------------------------------21.10.2010----------------------------------
254 TAŞITLAR 20.000,00-TL
254 TAŞITLAR 3.600,00-TL
320 SATICILAR 23.600,00-TL
Binek Otomobil Sınıfına giren
Hafif Ticari Araç Alınması (KDV Maliyet olarak Alınmıştır)
-------------------------------------------------------------------------------------------
Binek Otomobilin Aktife Girdiği İlk Yıl Kıst Amortisman uygulanmalıdır.
Kıst Amortisman = Yıllık Amortisman x Kalan Ay Sayısı / 12. Kıymetin aktife girdiği ay kesri tam sayılacaktır
----------------------------------------31.12.2010-----------------------------------
760 PAZ.SAT.VE.DAĞ.GİD. 786,66-TL
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 786,66-TL
2010 Yılı Amortisman Ayrılması
-------------------------------------------------------------------------------------------
Amortisman Tablosu:
Yıllar Yıllık Amortisman Tutarı Birikmiş Amortisman Kalan Tutar
2010
2011
2012
2013
2014 786,66
4.720,00
4.720,00
4.720,00
8.653,34 786,66
5.506,66
10.226,66
14.946,66
23.600,00 22.813,34
18.093,34
13.373,34
8.653,34
0,00
4. SONUÇ
Binek Otomobil ve Hafif Ticari Araçla ilgili Vergi Kanunlarında net bir tanımın yer almaması nedeniyle, uygulamada karışıklık meydana getirmektedir. Bu karışıklık nedeniyle bir kısım mükellefler Doblo, Kango vb. araçları hafif ticari araç olarak kayıtlarına alırken, diğer kısmı ise binek otomobil olarak kayıtlarına almaktadır. Maliye Bakanlığı bu karışıklığı gidermek için özelge yayınlamaktadır. Ancak özelgeler olaya has olduğu için mükelleflerin tümü tarafından duyulmamakta veya uygulanmamaktadır. Bakanlığın bir an önce tereddütleri giderecek şekilde KDV Kanununda düzenleme yapması gerekmektedir.
Murat Osman BİNİCİ
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Kaynaklar .
1- KDV Kanunu
2- Vergi Usul Kanunu
3- İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 17.07.2008 tarih ve KDV.MUK.B.07.1.GİB.4.34.17.01.30.6288 sayılı özelgesi
4- Motorlu Taşıtlar ve Karayolları Trafik Kanunu
5- Gümrük Mevzuatı
BİNEK ARAÇ VE TİCARİ ARAÇ AYRIMI, KDV VE AMORTİSMAN UYGULAMALARI
1.GİRİŞ
Mükellefler ticari hayatta, faaliyetlerini sürdürürken bazı taşıtlara ihtiyaç duyarlar. Mükellefler bu taşıtları alırken ihtiyaçlarını öncelik tutmak suretiyle vergi kanunların kendilerine tanıdığı haklardan da maksimum ölçüde yararlanmak isterler. Mükelleflerin yararlanabileceği vergi indirimleri aracın binek araç veya ticari araç olma durumuna göre farklılık göstermektedir. Özellikle ülkemizde son yıllarda kullanılmakta olan ve hafif ticari araç olarak anılan Doblo, Kango vb. araçların ticari araçmı yoksa binek araçmı olduğu durumu tartışmalıdır. Yazımızda bu hususa değineceğiz.
2. VERGİKANUNLARDA BİNEK ARAÇ TİCARİ ARAÇ AYRIMI
Vergi Kanunlarımızda binek aracın tam olarak tanımı yapılmadığı gibi hafif ticari araçların da tanımı yapılmamıştır. Bu araçların tanımı yapılmadığı halde ayrıma tabi tutulmuşlardır. Kanunlarımızda bu hususa atıf yapan ilgili maddeleri de incelediğimizde binek otomobil ve hafif ticari aracın tanımı ile ilgili görüş birliği yoktur. Olaya Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Karayolları Trafik Kanunu açısından baktığımızda Binek otomobil yapısı itibarıyla, sürücüsü dahil en çok sekiz oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu araçlardır şeklinde tanımlanmıştır. Hafif Ticari Araç olarak sınıflandırılan Kamyonetlerin tanımında ise İzin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3,5 tonu geçmeyen ve yük taşımak için imal edilmiş motorlu araçtır şeklinde tanımlanmıştır. Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Karayolları Trafik Kanununa göre Dablo, Kango vb. hafif ticari araçlar Vergi Kanunlarının uygulaması bakımından ticari araç sınıfına girmektedir.
Ancak Gümrük Müsteşarlığının 27/07/2005 tarih ve 25888 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve yayımı tarihinde yürürlüğe giren 8 seri nolu Gümrük Genel Tebliğinde (Tarife Sınırlandırma Kararları) 87.03 G.T.İ.P numarasında yer alan eşyaların tanımlanması yapılmıştır. Buna göre daha önce hafif ticari araçlar sınıfında değerlendirilen Doblo, Connect, Kango vb. araçlardan,
- Şoför ve ön yolcu bölümündeki araç içi konfor özellikleri ve iç döşemeleri araç iç kısmının her tarafından aynı olan,
- Arka kısımda emniyet kemeri montajı için sabit tertibat bulunan,
- Şoför ve ön yolcu bölümü ile yük ve insan taşınan arka bölüm arasında bir bariyer veya panel bulunmayanlar,
?binek otomobili? sınıfına dahil edilmiştir.
Maliye Bakanlığı, Gümrük müsteşarlığının aldığı bu karara göre hareket etmektedir. Nitekim Fiat Doblo araç alımında ödenen KDV?nin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı ile ilgili olarak İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 17.07.2008 tarih ve KDV.MUK.B.07.1.GİB.4.34.17.01.30.6288 sayılı özelgesinde ?Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesinde faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, 2008 model Fiat Doblo 1,3 Combi yandan camlı çift sıra koltuklu kamyonet 87.03 G.T.İ.P numarasında yer alan binek otomobil niteliğine haiz olduğundan alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilmesi mümkün bulunmamaktadır.? Denilmektedir. (Bknz. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 17.07.2008 tarih ve KDV.MUK.B.07.1.GİB.4.34.17.01.30.6288 sayılı özelgesi)
Yine aynı özelgede hafif ticari aracın binek otomobil sayılmasından dolayı (bu otomobilin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar kist amortisman ayrılması, amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değerin, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilmesi gerekmektedir.) kıst amortismana tabi tutulması gerektiği anlatılmaktadır.
3. Binek ve Ticari Oto Alımlarında KDV ve Amortisman Uygulamaları
3.1. KDV Uygulamaları
Bilindiği üzere KDV kanunun 29. maddesine göre Ticari Araç alımlarında ödenen KDV?nin indirilmesi mümkündür.
Diğer tarafan mükelleflerin işletmeye aldığı Binek Otmobillerin alımında ödediği KDV?nin, Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesinde faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan vergiden indirilemeyeceği hükme bağlanmıştır. Ancak İndirilemeyecek Katma Değer Vergisinin 23 Seri No.lu KDV Genel Tebliği'nin (I) bölümünde (1) mükelleflerin işletme amacı dışında iktisap ettikleri binek otomobillerinin alımı nedeniyle ödedikleri ve Kanun gereği indirimi mümkün olmayan KDV'nin, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabileceği açıklanmıştır.
3.2. Amortisman Uygulamaları
Vergi Usul Kanununa göre Hafif Ticari araç alımlarında aracın maliyet değeri ve bu değerin VUK hükümlerine göre yok edilmesi amortismanın mevzunu teşkil eder. Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Olayı bir örnekle açıklarsak;
Örnek: İşletme 21.10.2010 tarihinde 20.000 TL değerinde bir Hafif ticari araç almıştır. %18 KDV hariçtir. Hafif ticari aracın ekonomik ömrü 4 yıldır. Amortisman hesaplamasını ve muhasebe kaydını yapınız?
------------------------------------------21.10.2010----------------------------------
254 TAŞITLAR 20.000,00-TL
191 İNDİRİLECEK KDV 3.600,00-TL
320 SATICILAR 23.600,00-TL
Hafif Ticari Araç Alınması
-------------------------------------------------------------------------------------------
Amortisman oranı: 1 / Ekonomik Ömür
1 / 4 = 0,25 yani % 25 dir. 20.000 x % 25 = 5.000 TL yıllık amortisman tutarı,
----------------------------------------31.12.2010-----------------------------------
760 PAZ.SAT.VE.DAĞ.GİD. 5.000,00-TL
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 5.0000,00-TL
2010 Yılı Amortisman Ayrılması
-------------------------------------------------------------------------------------------
Amortisman Tablosu:
Yıllar Yıllık Amortisman Tutarı Birikmiş Amortisman Kalan Tutar
2010
2011
2012
2013
5.000
5.000
5.000
5.000
5.000
10.000
15.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
Mükelleflerin işletmeye aldığı Binek Otomobillerin alımında amortismanın mevzu ile ilgili bir değişiklik olmamaktadır. Yine aracın maliyet değeri (Kanun gereği indirimi mümkün olmayan KDV'nin, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet olarak dikkate alabilir. Mükellef bu ödediği KDV?yi maliyet olarak dikkate alırsa aracın maliyet değerine bu tutar eklenmelidir.) amortismanın mevzunu oluşturmaktadır. Ancak, Vergi Usul Kanununun 320 nci maddesinin ikinci fıkrasına göre "Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir. ?denilmektedir. Bu maddeye göre işletmelerine binek otomobil alanlar. Aldıkları yılı tam olarak kabul edemezler. Olayı bir örnekle açıklarsak;
Örnek: İşletme 21.10.2010 tarihinde 20.000 TL değerinde bir Binek Otomobil sınıfına giren Hafif Ticari Araç almıştır. %18 KDV hariçtir. Binek Otomobil sınıfına giren Hafif ticari aracın ekonomik ömrü 5 yıldır. Amortisman hesaplamasını ve muhasebe kaydını yapınız?
------------------------------------------21.10.2010----------------------------------
254 TAŞITLAR 20.000,00-TL
254 TAŞITLAR 3.600,00-TL
320 SATICILAR 23.600,00-TL
Binek Otomobil Sınıfına giren
Hafif Ticari Araç Alınması (KDV Maliyet olarak Alınmıştır)
-------------------------------------------------------------------------------------------
Binek Otomobilin Aktife Girdiği İlk Yıl Kıst Amortisman uygulanmalıdır.
Kıst Amortisman = Yıllık Amortisman x Kalan Ay Sayısı / 12. Kıymetin aktife girdiği ay kesri tam sayılacaktır
----------------------------------------31.12.2010-----------------------------------
760 PAZ.SAT.VE.DAĞ.GİD. 786,66-TL
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 786,66-TL
2010 Yılı Amortisman Ayrılması
-------------------------------------------------------------------------------------------
Amortisman Tablosu:
Yıllar Yıllık Amortisman Tutarı Birikmiş Amortisman Kalan Tutar
2010
2011
2012
2013
2014 786,66
4.720,00
4.720,00
4.720,00
8.653,34 786,66
5.506,66
10.226,66
14.946,66
23.600,00 22.813,34
18.093,34
13.373,34
8.653,34
0,00
4. SONUÇ
Binek Otomobil ve Hafif Ticari Araçla ilgili Vergi Kanunlarında net bir tanımın yer almaması nedeniyle, uygulamada karışıklık meydana getirmektedir. Bu karışıklık nedeniyle bir kısım mükellefler Doblo, Kango vb. araçları hafif ticari araç olarak kayıtlarına alırken, diğer kısmı ise binek otomobil olarak kayıtlarına almaktadır. Maliye Bakanlığı bu karışıklığı gidermek için özelge yayınlamaktadır. Ancak özelgeler olaya has olduğu için mükelleflerin tümü tarafından duyulmamakta veya uygulanmamaktadır. Bakanlığın bir an önce tereddütleri giderecek şekilde KDV Kanununda düzenleme yapması gerekmektedir.
Murat Osman BİNİCİ
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Kaynaklar .
1- KDV Kanunu
2- Vergi Usul Kanunu
3- İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 17.07.2008 tarih ve KDV.MUK.B.07.1.GİB.4.34.17.01.30.6288 sayılı özelgesi
4- Motorlu Taşıtlar ve Karayolları Trafik Kanunu
5- Gümrük Mevzuatı
