YEMEK ÇEKLERİ VE YEMEK KARTLARI KULLANIMINDA AYLIK TEK FATURA UYGULAMASI VE AMAÇ DIŞI KULLANIM
Yemek çeki ve özel kart kullanımı gün geçtikte yaygınlaşmaktadır. İşletmeler, personellerinin yemek hizmetini bünyelerinde gidermek yerine, aylık olarak belli tutarlarda yemek çeki veya özel kart limiti belirleyerek zaman ve kaynak tasarrufunu amaçlamaktadırlar.
Ülkemizde yemek çeklerinin kullanımına 1992 yılında başlanmış 1995 yılındaki yasal düzenleme(1) ile kullanımı ivme kazanmıştır. 1997 yılında ise yemek kartları kullanıma başlamış ve hızla yaygınlaşmıştır. Yemek çeklerinin ve yemek kartlarının kullanımında dört el değiştirme söz konusudur.
1- Yemek çeki ve özel kart çıkaran firmalar (Organizasyon firmaları)
2- Yemek çeklerini veya özel kartları personeline veren işletmeler (Müşteri işletmeler)
3- Yemek hizmetinden faydalanacak personeller (İşletme personelleri)
4- Yemek hizmeti veren lokanta ve restoranlar (Anlaşmalı hizmet işletmeleri)
Belge Düzeni ve Aylık Tek Fatura Uygulaması:
VUK.229. ve müteakip maddelerinde fatura ve fatura yerine geçen belgeler tarif edilmektedir. 02.01.2004 tarihinde yürürlüğe giren 5035 sayılı Kanunun 48.maddesiyle, VUK.231/5. maddesi değiştirilerek faturanın, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenleneceği, bu süre içinde düzenlenmemesi halinde hiç düzenlenmemiş sayılacağı hüküm altına alınmıştır. Yemek çekleri ve özel kart kullanımında belge düzeni konusunda özelge taleplerinin artması neticesinde Maliye Bakanlığı 30.05.2008 tarihinde 382 sıra no'lu VUK. Genel Tebliğini yayınlamıştır. Yemek çeklerinin ve özel kartların ne şekilde kullanılacağı ve düzenleneceği gibi konuları da hüküm altına alan tebliğ, uygulamadaki sıkıntıları tam anlamıyla gidermemiş, belge düzeni konusunda organizasyon firmaları ve anlaşmalı hizmet işletmeleri yeni özelgeler talep etmişlerdir.
Tebliğ hükümlerine göre organizasyon firmaları müşteri işletmelere yemek çekinin satıldığı veya özel karta yükleme yapıldığı tarih itibariyle yedi gün içinde fatura düzenleyerek gelirlerini belgeleyeceklerdir. Anlaşmalı hizmet işletmeleri ise işletme personellerine sunduğu hizmet karşılığında tahsilâtı yemek çeki veya özel kartla yapmaktadır. Sunduğu bu hizmetin tamamlandığı tarih itibariyle yedi gün içinde organizasyon firmalarına fatura düzenleyerek gelirlerini belgeleyeceklerdir. (Ayrıca hizmetten yararlanan işletme personellerine ödeme kaydedici cihaz fişi, perakende satış fişi veya fatura vermesine gerek yoktur.)
Anlaşmalı hizmet işletmelerinin çek teslim günleri ve bu günlere karşılık gelen faturaların denkleştirilmesi kargaşaya sebep olmuş ve organizasyon firmaları yedi günlük fatura sınırının KDV vergilendirme dönemleri itibariyle aylık tek fatura olarak düzenlenmesi yönünde özelge talep etmişlerdir. Özelge talebi yerinde görülmüş ve özelge talep eden organizasyon firmalarına, anlaşmalı hizmet işletmelerinin KDV vergilendirme dönemini geçirmeyecek şekilde aylık olarak fatura düzenlemesine olanak sağlanmıştır.(2) Ülkemizde yaygın olan organizasyon firmaları tarafından talep edilen bu özelgeler ile tebliğdeki gün sınırlaması uygulamada tamamen hükmünü yitirmiştir.
Amaç Dışı Kulanım:
Tebliğde lokanta ve restoranlar gibi hizmet işletmelerinden bahsedilmişken, hazır gıda hizmeti sunan marketlerden bahsedilmemiştir. Tebliğ hükmüne göre yemek çeklerinin ve özel kartların kulanım yeri sadece yemek hizmeti veren anlaşmalı hizmet işletmeleri lokanta ve restoranlar olduğu anlaşılmaktadır. Organizasyon firmalarının çıkardığı yemek çeklerini ve yemek kartlarını, işyerinde veya müştemilatında yemek vermeyen yahut dışarıdan bu hizmeti sağlamayan müşteri işletmelerin, personellerine yemek ihtiyacını karşılamak için vermesi ve personellerinde yemek ihtiyacı için harcaması dışındaki tüm kullanımlar amaç dışı kullanımdır. Lokanta ve restoranlar dışındaki işletmeler gıda dışı kozmetik, temizlik, giyim gibi satışlarının tahsilâtını yemek çeki ile yapıp, çek tutarlarını tahsil edebilmek için organizasyon firmasına yemek faturası düzenlemektedirler. Düzenlenen %8 KDV?li ve içeriği yemek olmayan bu fatura muhteviyatı itibari ile yanıltıcı belgedir. Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler hakkında on sekiz aydan üç yıla kadar hapis cezası hükmolunur.(3) Ayrıca işleme taraf olan işletme personeli, anlaşmalı hizmet işletmesi ve organizasyon firması vergi kaybına karşı sorumludurlar.(4)
Yemek çeki ve yemek kartını müşteri işletmenin kendi personeli dışında 3. şahıslara vermesi, personelin bu çekleri kırdırması ve lokanta ve restoran dışındaki yerlerde çeşitli ihtiyaçları için harcaması amaç dışı kullanıma verilebilecek birkaç örnektir.
Müşteri işletmeler ihale vb. yollarla yemek çeklerini ve yemek kartlarını indirimli olarak alabilmekte ve ileri tarihli ödeme kolaylığı ile finansman elde etmektedirler. Organizasyon firmaları ise müşteri işletmelere tanıdıkları bu indirimleri, anlaşmalı hizmet işletmelerinden kestikleri komisyonlarla telafi edebilmektedirler. Anlaşmalı hizmet işletmeleri kredi kartlı satışları için bankalara ödedikleri komisyonlara kıyasla çok fazla olan %9 puanlı ve %18 KDV?li bu komisyonlara itiraz etseler de ülkemizdeki organizasyon firmaları arasında rekabetin az olması nedeni ile bu oranlar düşürülememektedir. Her ek komisyon ve vergi gibi bu da nihai tüketiciye yansımaktadır.
Değerlendirme ve Öneriler:
Yemek çeklerinin ve yemek kartlarının kullanımı ve kullanım yerleri hakkında daha açık ve kapsamlı bir tebliğ düzenlenmelidir. Ayrıca tebliğdeki gün sınırlaması özelgelerle değil yeni bir tebliğle giderilmelidir. Diğer organizasyon firmaları da aylık tek fatura uygulamasından faydalanabilmek için özelge talep etmelidir. Günlük hayatta özel kartların kullanımı içkili-içkisiz lokantalarda ve restoranlarda, cafelerde, marketlerde ve büfelerde giderek yaygınlaştığından, Maliye bakanlığı kredi kartlarından pek farkı kalmayan bu uygulama hakkında kredi kartı kullanımıyla bağlantılı olabilecek kapsamlı bir düzenleme yapmalıdır.
Maliye Bakanlığı, mevcut uygulamaya ek olarak müşteri işletmelerin personel kredi kartlarına yemek puanı yüklenmesine olanak sağlayacak yeni bir düzenleme yapmalı ve bu puanların ise bankacılık sistemi aracılığı ile sadece yemek hizmeti veren yerlerde geçecek şekilde yapılandırılmasına olanak sağlamalıdır. Böylelikle yemek kartlarının ekonomimizde daha da yaygınlaşması sağlanmış olur ve amaç dışı kullanımın sebep olduğu vergi kaybı önlenmiş olur.
(1) GVK.23/8. (4108 sayılı Kanunun 16 ncı maddesiyle değişen bent) Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler. (İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin ( 273 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2010 yılında uygulanmak üzere 10,00 TL. ) aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakten yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir.);(4108 Sayılı Kanunla değişmeden önceki şekli) 8. Hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında bedava yemek vermek suretiyle sağlanan menfaatler (Bu amaçla da olsa hizmet erbabına nakit ve ayın olarak yapılan ödemeler vergiye tabi tutulur);
(2) B.07.1.GİB.0.02.29/2924-232-2431 sayılı 11.07.2008 tarihli 70344 No?lu Özelge
B.07.1.GİB.0.02.29/2924-232-2431 sayılı 14.07.2008 tarihli 70666 No?lu Özelge
B.07.1.GİB.0.02.29/2924-232-2431 sayılı 18.09.2008 tarihli 92995 No?lu Özelge
(3) VUK.359/2.Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar,
Hakkında on sekiz aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, bu fıkra hükmünün uygulanmasında gizleme olarak kabul edilir. Gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge ise, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgedir.
(4) VUK.11.Mal alım ve satımı ve hizmet ifası dolayısıyla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairesine yatırmak zorunda olanların, bu yükümlülükleri yerine getirmemeleri halinde verginin ödenmesinden, alım satıma taraf olanlar, hizmetten yararlananlar ve aralarında doğrudan veya hısımlık nedeniyle ya da sermaye, organizasyon veya yönetimine katılmak veya menfaat sağlamak suretiyle dolaylı olarak ilişkide bulunduğu tespit olunanlar müteselsilen sorumludurlar.
KDV.9/1.Mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanunî merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığı, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir.
