T
T U R K O
Ziyaretçi
Sevgili okurlarım, bildiğiniz gibi toplumsal yaşamın gereklerinden biri de kurallardır. Kamu düzenini sağlamak amacıyla hepimizin uyması gereken kurallar olması kaçınılmaz? Olmalıdır da. Ancak bu kuralların, keyfi uygulamalara izin vermeyecek biçimde belirlenmesi ve çifte standart şüphesi yaratmayacak bir şekilde hayat bulması da vazgeçilmez ilke olmalıdır.
Toplumsal yaşam, kayıtlı bir ekonomi, yükümlülüklerini yerine getiren işletmeler ve bireyler için belirlenen kurallar, keyfi uygulamalara alet edilebildiğinde işte o zaman en büyük tehdidi oluştururlar.
Türkiye?de de geçerli kurallar var; sosyal yaşamda, ekonomide? Burada eksiklikler varsa ya da yoruma açık yasalar söz konusu ise isabetli önermelerde bulunmak hukukçularımızın işidir... Bizim amacımız bu kuralların varlık nedenlerini, eksiklerini sorgulamak değil, uygulamaya bakmaktır. Rakamlara baktığımızda görüyoruz ki; devletin kestiği para cezaları hızla artıyor. 2005 yılında 8.7 milyar olan para cezası tahakkuku, küresel finansal krizin etkilerinin yaşandığı, iç piyasada durgunluğun derinleştiği ve vergi gelirinin de azaldığı 2009 yılının ilk altı ayında ikiye katlanarak 15 milyar lirayı geçmiştir. Son 4.5 yılda, ağırlığı vergi cezaları olmak üzere ayda ortalama 1.2 milyar liralık para cezası kesilirken, ?kurallara uymayan? kişi ve kuruluşlara 64.5 milyar liralık fatura çıkartılmıştır. Son olarak Doğan Grubu?na kesilen 3.7 milyar TL?lik vergi cezası da eklendiğinde 4.5 yılda kesilen ceza miktarı 68.2 milyar TL?yi bulmuştur. Bu miktara karşılık 2005 ile 2009 yılları arasında, (DYH?ye kesilen 3.7 milyar TL hariç) tahakkuk eden toplam 64.5 milyar liralık para cezasının sadece 14.5 milyar lirası tahsil edilebildi.
Tahsilatın bu seviyede kalması devletin hemen her alanda ?ne koparsam kâr? anlayışıyla ceza yağdırdığının bir göstergesi. Olur olmaz yerde ceza kesiliyor, konu davalık olunca idare kaybediyor ki kâğıt üzerinde olan para cezaları kasaya girmiyor.
Yine de, siz siz olun cezalandırılmamak için uyarılarımıza kulak verin? İşte ceza kesilmesine konu olabilecek durumlara örnekler:
İşyerleri bunları yapmamalı
İşyerlerinin özen göstermesi gereken pek çok konu var. Aşağıdaki suçların işlenmesi durumunda 88 lira ila 9 bin lira arasında değişen miktarlarda para cezası uygulanıyor. İşçilerle ilgili tutarlar işçi başına ceza olarak faturaya yansıyor. Bu davranışlar özetle şöyle:
* İşyerinin açılışını ve kapanışını bildirmemek, işyerini bildirme yükümlülüğüne aykırı davranmak.
* İşçilere eşit davranma ilkesine aykırı davranmak.
* Geçici İş İlişkisine ilişkin yükümlülüklere uymamak.
* Çalışma koşullarına ilişkin belgeyi vermemek.
* Çağrı üzerine çalışma hükümlerine aykırı davranmak.
* İşten ayrılan işçiye Çalışma Belgesi vermemek, belgeye gerçeğe aykırı bilgi yazmak.
* Madde hükmüne aykırı olarak işçi çıkartmak (toplu işçi çıkarma).
* Özürlü ve eski hükümlü çalıştırmamak.
* Ücret ile bu kanundan doğan veya TİS?den ya da iş sözleşmesinden doğan ücreti kasten ödememek veya eksik ödemek.
* Ücret hesap pusulası düzenlememek.
* Yasaya aykırı ücret kesme cezası vermek veya kesintinin sebep ve hesabını bildirmemek.
* Asgari ücreti ödememek veya eksik ödemek.
* Fazla çalışma ücretini ödememek veya işçiye hak ettiği serbest zamanı 6 ayda vermemek veya işçinin onayını almadan fazla çalıştırmak.
* Yüzde ile ilgili belgeyi temsilciye vermemek,
* Yıllık ücretli izni yasaya aykırı şekilde bölmek.
* İzin ücretini yasaya aykırı şekilde ödemek veya eksik ödemek.
* Sözleşmesi feshedilen işçiye yıllık izin ücreti ödememek.
* Yıllık izin yönetmeliğinin esas usullerine aykırı olarak izni kullandırmamak veya eksik kullandırmak.
* Çalışma sürelerine ve buna dair yönetmelik hükümlerine uymamak.
* Telafi çalışması usullerine uymamak,
* Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği düzenlemelerine uymamak.
* Ara dinlenmesini uygulamamak.
* İşçileri geceleri 7.5 saatten fazla çalıştırmak, gece ve gündüz postalarını değiştirmemek.
* Çocukları çalıştırma yaşına ve çalıştırma yasağına aykırı davranmak.
* Yer ve sualtında çalıştırma yasağına uymamak.
* Çocuk ve genç işleri gece çalıştırmak veya ilgili yönetmelik hükümlerine aykırı hareket etmek.
* Doğum öncesi - sonrası sürelerde kadın işçiyi çalıştırmak veya ücretsiz izin vermemek.
* İşçi Özlük dosyasını düzenlememek.
* Çalışma sürelerine ilişkin yönetmeliklere muhalefet etmek.
* İş sağlığı ve güvenliği hükümlerine aykırı davranmak.
* İş sağlığı ve güvenliği tüzük ve yönetmeliklerine aykırı davranmak.
* Kurma izni ve işletme belgesi almadan işyeri açmak.
* Faaliyeti durdurulan işi, izin almadan devam ettirmek, kapatılan işyerini izinsiz açmak.
* İş sağlığı ve güvenliği kurullarının kurulması ve çalıştırılması ile ilgili hükümlere aykırı davranmak.
* İşyeri hekimi çalıştırma ve işyeri sağlık birimi oluşturma yükümlülüklerine uymamak.
* İş güvenliği ile ilgili görevli mühendis veya teknik eleman görevlendirme yükümlülüğünü yerine getirmemek.
* Ağır ve tehlikeli işlerde 16 yaşından küçükleri çalıştırmak veya yönetmelikte gösterilen yaş kayıtlarına aykırı işçi çalıştırmak.
* Ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlar için sağlık raporu almamak.
* 18 yaşından küçük işçiler için sağlık raporu almamak.
* Gebe ve emzikli kadınlar hakkındaki yönetmelik hükümlerine uymamak.
* İş sağlığı ve güvenliği yönetmeliklerine aykırı davranmak,
* İş ve işçi bulmaya aracılık faaliyetini İş-Kur?dan izin almadan yürütmek.
* Teftiş sırasında davete gelmemek, ifade ve bilgi vermemek, gerekli olan belge ve delilleri getirip göstermemek, iş müfettişlerinin 92/1. fıkrada yazılı görevlerini yapmak için kendilerine her çeşit kolaylığı göstermemek ve bu yoldaki emir ve isteklerini geciktirmek, yerine getirmemek.
* İfade ve bilgilerine başvurulan işçilere işverenlerce telkinlerde veya kötü davranışlarda bulunmak.
* İş müfettişlerinin teftiş ve denetim görevlerinin yapılmasını ve sonuçlandırılmasını engellemek.
Evet, ilgili kesimler bu kurallara uymalı. Hâkim irade de yasalar çerçevesinde hareket eden, kayıt içinde çalışan ve vergisini ödeyen mükellefleri mağdur etmemeli... Unutulmasın ki, ?gözünün üstünde kaşın var cezaları? sadece kayıtdışı ekonomiye yarayacaktır.
Sağlıkçılar da bunları atlamasın
* Uzman olmayıp da laboratuvar açanlar veya izinle açtıkları laboratuvarları uzman olmayan kişilere bırakanlara, diploma ve belgesi olmadığı halde ebelik yapanlara, idari para cezası uygulanırken sahte doktor ve diş hekimlerine hapis ve adli para cezası verilebiliyor.
* Diplomasız diş protez teknisyenliği yapanlar adli, yetkisi olmadığı halde hemşirelik yapanlar idari para cezasına çarptırılıyor.
* Kayıt, malzeme, alet, eşya ve binaların sıhhi koşullarında eksiklikleri zamanında gidermeyen özel hastanelerle, laboratuvar tetkiklerini gerçekleştirmeden ameliyat yapan özel hastane doktorlarına idari para cezası veriliyor.
* Hastalarını vekil bırakmadan izinsiz terk eden uzman doktorlarla, hastalardan, fazla ücret alan özel hastaneler idari para cezasına, kaçak ilaç getirenler ilaçların miktarı ve değerine adli para cezasına uğruyor.
Durak dışı yolcu indirene ceza
* Sürücü mesleki yeterlilik belgesi almadan karayolu yük ve yolcu taşımacılığı faaliyetinde bulunan işletmeciler ve şoförler idari para cezası öderken terminal ve ara durak dışında yolcu indirip bindiren taşımacılar da cezaya çarptırılıyor. Bilette tayin edilen yeri başka bir kişiye satanlara her yolcu için taşıma ücretinin beş katı ceza verilebiliyor.
* Kıyıda ve uygulama imar planı bulunan sahil şeritlerinde, duvar, çit, parmaklık, tel örgü, hendek, kazık ve benzeri engelleri oluşturanlarla, kıyılardan kum, çakıl alan veya çekenler para cezası ödemek zorunda kalıyor.
Yahya Arıkan - Cumhuriyet