DÖNEM SONLARINDA ENVANTER İŞLEMLERİNİN ÖNEMİ
Bildiğimiz gibi Ülkemizde uyguladığımız vergi sisteminde beyan esası getirilmiş ve mükellefin beyanı esas tutulmuştur. Bu beyan esasının doğal bir sonucu olarak ta mükellefin verdiği beyan ile yaptığı işlemlerin birbirine paralellik göstermesi ve dolayısıyla birbiri arasında bir uyum olması gerekmektedir.
İşletmeler hesap dönemi sonlarında envanter çalışmaları yapmak zorundadırlar. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu 186. maddesinde envanter çıkarmak şu şekilde tanımlanmıştır ;
?Envanter çıkarmak bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak ölçmek tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde müfredatlı olarak tespit etmektir.
Şu kadar ki, ticari teamüle göre tartılması, sayılması ve ölçülmesi mümkün olmayan malların değeri tahminen tespit olunur.
Mevcutlar, alacaklar ve borçlar, işletmeye dahil iktisadi kıymetleri ifade eder.? Şeklinde açıklanmıştır. Buradan da anladığımız gibi her işletme yıl sonlarında envanter çalışması yapmak zorundadır. Bu madde hükmü genel bir hüküm olup envanter işlemine yine V.U.K 190. maddesinde küçük bir istisna getirilmiş ve büyük mağazalar ve eczanelere envanterlerini üç yılda bir çıkartma imkanı getirmiştir. Burada büyük mağazalar diye tabir edilen ve işyerleri çok çeşitli ve büyük çapta perakende satış yapan işletmeler kast edilmektedir. Özellikle etrafımızda yer alan büyük marketler buna örnek olarak verilebilmektedir.
Envanter işlemleri yılda bir defa yapılabileceği gibi, üç aylık geçici vergi dönemlerinde de yapılacağı hükme bağlanmış fakat filli envanter yapılıp yapılmamasını öngörse de bu dönemlerde yapılan işlemlerde hukuken hata payının kabullenilebilmesi için yıl sonu yapılan envanter işlemlerinin önemi daha da artmaktadır.
Envanter çıkarmak işlemi Türk Ticaret Kanununda da düzenlenmiş olup Vergi Usul Kanununda yapılan tanımın aynısı burada da geçerli olmuştur. Envanter işlemleri yapılırken başlıca şu işlemler üzerinde durulur;
? Değersiz alacaklar
? Şüpheli alacaklar
? Vazgeçilen alacaklar
? Sayım noksan ve fazlaları
? Stok sayımları
? Kasa sayım farkları
? Demirbaş sayım farkları
? Aynı zamanda yabancı paralarla yapılan işlemlere ait kur değerlemeleri dikkate alınır.
İşletmeler hesap dönemi içinde bir çok işlem yapmaktadırlar. Mal alışları, mal satışları banka işlemleri yurt içinde ve yurt dışında bir çok işlem. İşte bu işlemler sonunda bir takım sonuçlar elde edilmektedir. Bunlar işletmenin dönem sonundaki durumunu yansıtmakta olup 3. kişilere karşı bilgi verilmesi amacıyla sunulmaktadır. Envanter işlemlerinde işletmeler her türlü varlıklarını ve değerlemeye tabi tutup mali tablolarını bu bulunan değerler çerçevesinde düzenlemeleri gerekmektedir. Envanter işlemlerinde işletmenin kasa hesabından başlayıp her türlü hesabı tek tek gözden geçirilmeli varsa farkların belirlenmesi ve aksaklıkların giderilmesi gerekmektedir. Zaten envanter işlemi de farkların tespit edilmesi ve fark hesaplarıyla bunların giderilmesidir. Uygulamada envanter işlemi dediğimizde genellikle herkesin aklına stokların sayımı gelmektedir. Halbuki yukarıda yazdıklarımızdan da anlaşılacağı üzere envanter işlemleri işletmenin tek bir işlemini ( stoklarını) değil bir bütününü kapsamaktadır. Yalnız bazı durumlarda stok sayımı Maliye Bakanlığının yetkisiyle bir yıldan fazla sürelerde olabilmektedir. Yukarıda da dediğimiz gibi V.U.K 190. maddesi hükmüne göre eczanelere ve mal sirkülasyonu fazla olan işletmelere üç yılda bir yapılabilmesi imkanı getirilmiştir. Böyle bir uygulama getirilmesinin sebebi her yıl envanter çıkarmanın mal sirkülasyonu fazla olan işletmelere bir takım kolaylıklar sağlanmasıdır. Envanter işlemlerinin çıkarılıp dönem sonu itibariyle envanter defterine kaydedilmesi şarttır. Kaydedilmemesi durumunda kişiler cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalmaktadırlar.
Sonuç olarak envanter işlemlerinin sadece stok sayımı olarak değerlendirilmemesi ve işletmenin elinde bulunan varlıklarının hepsinin değerlemeye tabi tutularak bilanço gününde gerçek rakamları ile gösterilmesi gerekmektedir.
AYTAÇ ACARDAĞ
Bildiğimiz gibi Ülkemizde uyguladığımız vergi sisteminde beyan esası getirilmiş ve mükellefin beyanı esas tutulmuştur. Bu beyan esasının doğal bir sonucu olarak ta mükellefin verdiği beyan ile yaptığı işlemlerin birbirine paralellik göstermesi ve dolayısıyla birbiri arasında bir uyum olması gerekmektedir.
İşletmeler hesap dönemi sonlarında envanter çalışmaları yapmak zorundadırlar. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu 186. maddesinde envanter çıkarmak şu şekilde tanımlanmıştır ;
?Envanter çıkarmak bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak ölçmek tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde müfredatlı olarak tespit etmektir.
Şu kadar ki, ticari teamüle göre tartılması, sayılması ve ölçülmesi mümkün olmayan malların değeri tahminen tespit olunur.
Mevcutlar, alacaklar ve borçlar, işletmeye dahil iktisadi kıymetleri ifade eder.? Şeklinde açıklanmıştır. Buradan da anladığımız gibi her işletme yıl sonlarında envanter çalışması yapmak zorundadır. Bu madde hükmü genel bir hüküm olup envanter işlemine yine V.U.K 190. maddesinde küçük bir istisna getirilmiş ve büyük mağazalar ve eczanelere envanterlerini üç yılda bir çıkartma imkanı getirmiştir. Burada büyük mağazalar diye tabir edilen ve işyerleri çok çeşitli ve büyük çapta perakende satış yapan işletmeler kast edilmektedir. Özellikle etrafımızda yer alan büyük marketler buna örnek olarak verilebilmektedir.
Envanter işlemleri yılda bir defa yapılabileceği gibi, üç aylık geçici vergi dönemlerinde de yapılacağı hükme bağlanmış fakat filli envanter yapılıp yapılmamasını öngörse de bu dönemlerde yapılan işlemlerde hukuken hata payının kabullenilebilmesi için yıl sonu yapılan envanter işlemlerinin önemi daha da artmaktadır.
Envanter çıkarmak işlemi Türk Ticaret Kanununda da düzenlenmiş olup Vergi Usul Kanununda yapılan tanımın aynısı burada da geçerli olmuştur. Envanter işlemleri yapılırken başlıca şu işlemler üzerinde durulur;
? Değersiz alacaklar
? Şüpheli alacaklar
? Vazgeçilen alacaklar
? Sayım noksan ve fazlaları
? Stok sayımları
? Kasa sayım farkları
? Demirbaş sayım farkları
? Aynı zamanda yabancı paralarla yapılan işlemlere ait kur değerlemeleri dikkate alınır.
İşletmeler hesap dönemi içinde bir çok işlem yapmaktadırlar. Mal alışları, mal satışları banka işlemleri yurt içinde ve yurt dışında bir çok işlem. İşte bu işlemler sonunda bir takım sonuçlar elde edilmektedir. Bunlar işletmenin dönem sonundaki durumunu yansıtmakta olup 3. kişilere karşı bilgi verilmesi amacıyla sunulmaktadır. Envanter işlemlerinde işletmeler her türlü varlıklarını ve değerlemeye tabi tutup mali tablolarını bu bulunan değerler çerçevesinde düzenlemeleri gerekmektedir. Envanter işlemlerinde işletmenin kasa hesabından başlayıp her türlü hesabı tek tek gözden geçirilmeli varsa farkların belirlenmesi ve aksaklıkların giderilmesi gerekmektedir. Zaten envanter işlemi de farkların tespit edilmesi ve fark hesaplarıyla bunların giderilmesidir. Uygulamada envanter işlemi dediğimizde genellikle herkesin aklına stokların sayımı gelmektedir. Halbuki yukarıda yazdıklarımızdan da anlaşılacağı üzere envanter işlemleri işletmenin tek bir işlemini ( stoklarını) değil bir bütününü kapsamaktadır. Yalnız bazı durumlarda stok sayımı Maliye Bakanlığının yetkisiyle bir yıldan fazla sürelerde olabilmektedir. Yukarıda da dediğimiz gibi V.U.K 190. maddesi hükmüne göre eczanelere ve mal sirkülasyonu fazla olan işletmelere üç yılda bir yapılabilmesi imkanı getirilmiştir. Böyle bir uygulama getirilmesinin sebebi her yıl envanter çıkarmanın mal sirkülasyonu fazla olan işletmelere bir takım kolaylıklar sağlanmasıdır. Envanter işlemlerinin çıkarılıp dönem sonu itibariyle envanter defterine kaydedilmesi şarttır. Kaydedilmemesi durumunda kişiler cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalmaktadırlar.
Sonuç olarak envanter işlemlerinin sadece stok sayımı olarak değerlendirilmemesi ve işletmenin elinde bulunan varlıklarının hepsinin değerlemeye tabi tutularak bilanço gününde gerçek rakamları ile gösterilmesi gerekmektedir.
AYTAÇ ACARDAĞ