.Envanter Defterinin Tutulmasında Uygulamada Yapılan Hatalar
envanter defteri, işletmede sık kullanılan bir defter olmasa bile işletmenin hesap dönemleri arasında bağlantı sağladığından önemli bir defterdir. Dolayısı ile bu defterin yanlış sonuçlar içermesi, bir sonraki dönem verilerinin de yanlış olması sonucunu doğuracaktır.
Vergi Usul Kanununun 185. maddesinde de belirtildiği üzere envanter çıkarmak, işletmede yer alan iktisadi kıymetleri; ölçmek, saymak ve tartmak suretiyle kesin ve müfredatlı bir şekilde çıkarılması demektir. Örneğin alüminyum hurda alım-satımı işi ile uğraşan bilançoya tabi bir işletme, dönem sonundaki hurda alüminyumu tartmalı, miktarını ve değerini envanter defterine yazmalıdır.
İktisadi kıymetin değerinin doğru tespit edilememesi durumunda ise Vergi Usul Kanunundaki değerleme kriterleri dikkate alınmalıdır. Ayrıca envanter defteri, sadece imalat yapan işletmeler için değil hizmet işletmeleri için de tutulması gereken zorunlu bir defterdir.
Uygulamada ise bazı işletmeler envanter defterini sadece tasdik ettirmekle yetinmekte bazıları ise envanter defterine sadece bilançolarını eklemektedirler. Ancak envanter defteri aynı zamanda bir işletmenin fiziki sayım sonuçlarını da gösteren bir defter olduğundan, bu şekilde yapılan uygulamalar bu defterin tutulma amacına aykırılık teşkil etmektedir. Ayrıca envanter defterinin sayfaları noter tarafından tasdik edildiğinden onaylı sayfaların elle, makine vb yazıcı aletleri ile doldurulması gerekmektedir. Dolayısı ile defterin üzerine sonradan onaysız bir sayfanın yapıştırılması da kanuna uygun değildir.
Envanter defterinin şekli konusunda diğer bir husus da envanter defterinin; VUK' nun 185'inci maddesindeki "Envanter defteri ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı olur." düzenlemeye uygun olarak, envanter defterinin ciltsiz yapraklar şeklinde değil, ciltli bir defter olması gerektiği de hüküm altına alınmıştır.
.Envanter Defterinin Yanlış Tutulmasının Vergi Uygulamasındaki Sonuçları
Envanter defterinin tutulması konusunda yapılan yanlış ve eksik uygulamalar vergi kanunları yönüyle de bir kısım sonuçlar doğurmaktadır.
- Envanter defterinin hiç tutulmamasının neticeleri;
Vergi Usul Kanununun 352/1-2 maddesi gereğince "Bu kanuna göre tutulması mecburi defterlerden herhangi birinin tutulmamış olması" I. Derece usulsüzlük cezasını gerektiren fiiller arasında yer almaktadır.
Envanter defterinin tasdik ettirilmemesi de yine kanunda I. Derece usulsüzlük cezaları arasında ayrı bir maddede belirtilmiştir. Bu nedenle defterin sadece tasdik ettirilmiş olması onun tutulduğu anlamına gelmemektedir. Çünkü kanun bu iki fiili ayrı birer suç olarak tanımlamıştır.
Vergi Usul Kanunu'nun 30. maddesine göre de "Bu kanuna göre tutulması zorunlu olan defterlerden hepsi veya bir kısmı tutulmamış olması" durumunda ortaya çıkan matrah farkının re'sen takdir edilmesini gerektiren haller arasında sayılmıştır.
Ayrıca yukarıda da bahsedildiği üzere, envanter defterinin nasıl tutulacağı ve neleri içermesi gerektiği kanunda belirtilmiştir. Bu nedenle inceleme elemanı bu bilgileri içermeyen bir envanter defterinin tutulmamış olduğu kanaatine de varabilmektedir.
- Envanter defterinin eksik tutulmasının neticeleri;
Vergi Usul Kanununun 352/1-2 maddesi gereğince "Defter kayıtlarının ve bunlarla ilgili vesikaların doğru bir vergi incelemesi yapılmasına imkan vermeyecek derecede noksan usulsüz veya karışık olması" I. Derece usulsüzlük cezasını gerektiren fiiller arasında yer almaktadır.
Bu durumu da yine Vergi Usul Kanununun 30'uncu maddesine göre, "defter kayıtları ve bunlarla ilgili vesikalar, vergi matrahının doğru ve kesin olarak tesbitine imkan vermiyecek derecede noksan, usulsüz ve karışık olması dolayısı ile ihticaca salih bulunmazsa" ortaya çıkacak matrah farkının re'sen takdir edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Envanter defterinin hiç tutulmaması veya eksik tutulması aynı zamanda Vergi Usul Kanunu 30. maddesine göre matrahın re'sen takdirini de gerektirmesi halinde, yine Vergi Usul Kanunu'nun 352'nci maddesinde yer alan, "usulsüzlük fiili re'sen takdiri gerektirirse, bağlı cetvelde yazılı cezalar iki kat kesilir." hükmü gereği kesilecek usulsüzlük cezası da iki kat olacaktır.
Ayrıca gerek Vergi Usul Kanunu gerekse Türk Ticaret Kanunumuz envanter defterinin defterikebir ve yevmiye defterinde olduğu gibi belli bir süre muhafaza edilmesini de öngörmüştür. Bu süre; Vergi Usul Kanunu 253'üncü maddesi gereği 5 yıl, Türk Ticaret Kanununu 82'nci maddesi gereği 10 yıl olarak belirlenmiştir.
