[TABLE="class: contentpaneopen"]
[TR]
[TD="class: contentheading"][/TD]
[TD="class: buttonheading, align: right"]
[/TD]
[TD="class: buttonheading, width: 100%, align: right"]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[TABLE="class: contentpaneopen"]
[TR]
[TD="class: createdate, colspan: 2"]Bu günlerde meslektaşlarımızın en çok karşılaştığı olaylardan bir taneside Vergi İnceleme Raporu Sonuçlarının nasıl Muhasebeleştirileceğidir.
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="colspan: 2"]İnceleme; yetkili makam veya mercilerin onay ve emirleri üzerine, ilgili görevliler tarafından gerçekleştirilen, ihbara veya şikayete konu olan hususların açıklığa kavuşturulması çalışmalarının ya da denetim çalışmaları sırasında belirlenen bazı durumların, aksaklık ve noksanlıklarının ilgili mevzuat yönünden irdelenmesi ve değerlendirilmesi çalışmalarının bütünüdür Vergi incelemesi ise; ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, belirlemek ve sağlamak üzere yetkili kurumca yapılan işlemlerdir. Vergi Usul Kanunu’nda (VUK) vergi incelemesinden maksat ise şu şekilde tanımlamıştır; “Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır…”
İncelemeye yetkili olanlar VUK’un 135. maddesinde sayılmıştır.Hangi amaçla alınırsa alınsın beyan sisteminin geçerli olduğu ülkemizde ödenen vergilerin doğruluğunun araştırılması vergi denetim elemanları vasıtasıyla sağlanmaktadır. Denetim elemanları tarafından yapılan incelemelerde ödenmesi gereken vergilerde bir noksanlık tespit edilmesi halinde, bunun giderilmesine yönelik olarak Vergi İnceleme Raporu (VİR) ile ek tarhiyat yapılır ve eksik vergi bu tarhiyatla tamamlanır.
Vergi incelemesinin sonucu; işletme ortaklarının kar payı haklarını etkilesin ya da etkilemesin, vergi inceleme elemanı tarafından dönem kazancından, dönem matrahından ve ödenecek vergiler ile mahsup edilecek indirimler ve geçmiş yıllar zararında yapılacak değişikliklerin mutlak suretle işletme yasal kayıtlarına geçirilmesi gerekecektir. Aksi halde işletmenin mali tablosunda yer alan geçmiş yıllar kar-zararı veya mali tablo dipnotlarında yer alacak indirim ve istisna rakamları gerçeği yansıtmayacaktır. VİR’de düzeltilen konuya bağlı olarak bunların dışında kalan diğer bazı bilanço kalemleri de gerçeği ifade etmez hale gelebilecektir
Çalışmamızda; VİR sonucu ortaya çıkan vergi ve cezaların muhasebeleştirilmesine ayrıntılı bir şekilde değinilecektir.
VERGİ İNCELEMELERİ NETİCESİNDE YAZILAN RAPORLARDA TARH EDİLEN VERGİLER VE KESİLEN CEZALAR
- VERGİ SUÇ VE CEZALARI
Vergi inceleme elemanı inceleme sırasında vergi kanunlarına göre eleştiriyi gerektiren ve/veya vergi ziyaına sebebiyet veren bir işlemi ve/veya usulsüzlükleri tespit ettiğinde vergi mükellefi ve/veya vergi sorumlusuna vergi aslından başka aşağıda sayılan cezaların ve bunlara bağlı feri amme alacaklarının tarhını önerebilir.
— Usulsüzlük cezaları
— Özel usulsüzlük cezaları
— Vergi ziyaı cezası
— Kaçakçılık suçlarına ilişkin cezalar
— Gecikme Faizi
Şimdi de yukarıda sayılan vergi suç ve cezalarını kısaca tanımlayalım.
Usulsüzlük cezaları; vergi kanunlarında belirtilmiş olan şekil ve usullere riayet edilmemesi durumunda uygulanır. Usulsüzlük cezasının had ve tutarları VUK’a bağlı cetvelde gösterilmiştir.
Özel usulsüzlük cezaları; vergi kanunları uyarınca düzenlenmesi gereken belgelerin düzenlenmemesi, alınıp verilmemesi, günlük işlenmesi gereken defterlere kayıtların yapılmaması, muhasebe standartları ve hesap planına uyulmaması, vergi incelemesi sırasında bilgi vermekten çekinilmesi gibi durumlarda uygulanacak olan cezalardır.
Vergi ziyaı cezası; vergi ziyaı, mükellef veya vergi sorumlusunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder. Vergi ziyaı cezası da mükellefin vergi ziyaına sebebiyet vermesi nedeniyle uygulanacak olan cezadır.
Kaçakçılık cezaları; kaçakçılık suç ve cezaları VUK’un 359. maddesinde sıralanmış olup, mükellef veya vergi sorumlusunun kasıtlı olarak vergi kaybı yaratması sonucu uygulanacak cezalardır.
Gecikme faizi; VUK’un 112. maddesinde açıklandığı üzere, ikmalen, re’sen veya idarece tarhiyatlarda, 6183 sayılı AATUHK kapsamında tespit edilen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır
- VERGİ FARKI VE CEZALARIN GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Vergi inceleme raporlarına istinaden tarh edilen vergi ve bunlara bağlı cezalar ile hiçbir vergiye bağlı olmadan kesilen cezaların gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından ticari karın tespiti aşamasında gider yazılması, gider yazılan bu ödemelerin gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirimi kabul edilmeyen gider olarak kabul edileceğine ilişkin düzenlemeler mevcuttur. Buna göre Gelir Vergisi Kanunu’nun “Gider Kabul Edilmeyen Ödemeler” başlıklı 41. maddesinin (6) numaralı bendinde, “Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar (Akitlerde ceza şartı olarak derpiş edilen tazminatlar, cezai mahiyette tazminat sayılmaz.)” denilmektedir. Yine aynı Kanun’un 90. maddesinde, “Gelir Vergisi ile diğer şahsi vergiler ve her ne şekilde olursa olsun vergi cezaları ve para cezaları, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizler Gelir Vergisinin matrahından ve gelir unsurlarından indirilmez. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ödenen gecikme faizleri, vergi matrahından ve gelir unsurlarından indirilmez.” hükmü mevcuttur.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde, “Bu Kanuna göre hesaplanan kurumlar vergisi ile her türlü para cezaları, vergi cezaları, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizler ile Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ödenen gecikme faizleri.” gider olarak kabul edilmeyeceği hükmü yer almaktadır.
Söz konusu maddelere göre her türlü vergi cezaları, gecikme zamları ve faizleri kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmakla birlikte gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir. Yani söz konusu cezalar ticari karın tespitinde gider olarak dikkate alınacak olup mali kârın tespitinde “kanunen kabul edilmeyen gider” kabul edilerek dönem kazancına ilave edilecektir.
- MATRAH FARKINA ESAS OLAN UNSURLAR
Yapılan vergi incelemeleri neticesinde bulunan matrah farkları birçok sebepten kaynaklanabilir. Bunlar
— Sahte belge kullanma,
— Sahte belge düzenleme,
— Randıman İncelemesi,
— Kaydı envanter,
— Fiili envanter,
— Gider reddiyatı,
— Amortisman ayırma ve değerleme hataları,
— Tefecilik,
— Kayıtdışı hasılat,
— Muhasebe hataları,
— Hesap hataları,
— Geçmiş yıl zararlarının mahsubu,
— İstisna ve indirimlerin yanlış ya da fazla uygulanması,
— Örtülü sermaye, örtülü kazanç, transfer fiyatlandırması suretiyle örtülü kazanç dağıtımı,
— KDV indirim reddi
v.b gibi sebeplerdir.
ÇEŞİTLİ İNCELEME RAPORLARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
- BELGESİZ SATIŞ-KAYITDIŞI HASILAT
Kaydi envanter sonucunda eksi (-) fark meydanagelen ve mükellef tarafından faturasız satışlardankaynaklandığı beyan edilen emtiaların gerçeksatış bedeli belirlenebiliyorsa bu bedel üzerinden,belirlenemiyorsa VUK’un 267. maddesinde yeralan “Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti”negöre belirlenenemsal bedeli ile değerlenmesi gerekir.
Faturasız satışlardan elde edilen Katma Değer Vergisi (KDV) hariç satış bedelinin kurumlar vergisi açısından VUK’un 30/4. bendi gereğince matrah farkı olarak dikkate alınması gerekir. Kurumlar vergisi açısından matrah farkı olan tutarlar aynı zamanda geçici vergi açısından ve katma değer vergisi açısından da matrah farkı olarak dikkate alınması ve ayrı ayrı raporlar düzenlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, faturasız satışlar dolayısıyla VUK’un 353/1. bendi gereğince KDV dahil faturasız satış tutarının %10’u nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir.
Örnek 1: X Ltd. Şti.’nin 2008 yılı hesaplarının kaydi envanter yapılarak incelenmesi neticesinde 5.000 adet belgesiz buzdolabı satışı yaptığı tespit edilmiştir. Buzdolabının KDV hariç ortalama satış fiyatının 2.000,00 TL, alış fiyatlarının ise 1.400,00 TL olduğu belirlenmiştir. İnceleme sonucu VİR ( K.V, KDV ve) düzenlenmiştir Re’sen tarh edilecek vergiler için 213 sayılı VUK’un 341 ve 344. maddeleri uyarınca bir kat vergi ziyaı cezası kesilmesi gerektiği raporlarda belirtilmiştir. (Geçici Vergi ihmal edilmiştir.)
[TABLE="class: MsoNormalTable"]
[TR]
[TD]Kurumlar Vergisi Matrah Farkı
[/TD]
[TD]10.000.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]Kurumlar Vergisi (10.000.000 * 0,20=)
[/TD]
[TD="width: 142"]2.000.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]Vergi Ziyaı Cezası
[/TD]
[TD="width: 142"]2.000.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]Özel Usulsüzlük Cezası (2008 yılı icin belirlenen Üst Limit)
[/TD]
[TD="width: 142"]68.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]KDV Matrah Farkı
[/TD]
[TD="width: 142"]10.000.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]KDV (10.000.000 * 0,18=)
[/TD]
[TD="width: 142"]1.800.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]Vergi Ziyaı Cezası
[/TD]
[TD="width: 142"]1.800.000,00
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
VİR uzlaşmaya konu edilmiş ve uzlaşma sonucu 2.000.000,00 TL kurumlar vergi aslı, 1.800.000,00 TL KDV aslı, 450.000,00 TL vergi ziyaı cezası ve 5.000,00 TL özel usulsüzlük cezası kesilmiş ve 40.000,00 TL gecikme faizi hesaplanmıştır. Raporlara ilişkin ihbarname 25.09.2009 tarihinde kesinleşmiştir. Yapılması gereken muhasebe kaydı şu şekilde olacaktır.
-----------------------------------------------------25/09/2009---------------------------------------------------------
131 ORTALARDAN ALACAKLAR 11.800.000
689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 495.000
KKEG vergi ziyaı, ö. usulsüzlük ve g. faizi
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI 8.000.000
369 ÖD. DİĞER YÜK. 4.295.000
------------------------------------------------------------/--------------------------------------------------------------
Daha sonra 131-Ortaklardan Alacaklar rakamın ortaktan tahsil edilmesi gerekir.Tahsil edilirken dikkat edilmesi gereken nokta adat hesaplanıp Kdv'li fatura düzenlenmesi gerekir.Eğer ortağın şirketten alacağı yani 331-Ortaklara Borçlar hesabı mevcutsa bu rakamda azaltılabilir.Burda diğer bir nokta bu işlemler yapılırken Sermaye Şirketleri'nde Karar Defterine karar alınması uygun olur.
GEÇMİŞ YILLAR ZARARININ AZALTILMASI
Bazı durumlarda mükellefin ilgili dönem faaliyetinin zararla sonuçlanmış olmasından veya mahsup edilebilecek geçmiş yıllar zararının bulunması nedeniyle vergi denetim elemanı tarafından yazılan VİR ile vergi tarhiyatı istenmez. Bu tür raporlarla mükellefin inceleme dönemi veya daha önceki dönemden, inceleme döneminden sonraki döneme devreden zararları azaltılır.Bu durumda herhangi bir vergi tahakkuk ve tahsilat kaydı yapılmayacağı açıktır. Bu tür raporlar için sadece geçmiş yıllar zararının azaltılmasına yönelik kayıt yapılır.
Örnek 2: Bir Vergi Müfettişi 2007 yılı hakkında yaptığı vergi incelemesi sonucunda 400.000 TL fark bulmuştur. Ancak 2007 yılında mükellef 1.000.000 TL zarar beyan etmiştir. VİR’e istinaden yapılması gereken muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir:
------------------------------------------------/---------------------------------------------------------------
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 400.000
580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 400.000
580.01 2007 yılı zararı 400.000
------------------------------------------------/---------------------------------------------------------------
- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER
Denetim elemanı işletmenin kanunen kabul edilmeyen giderlerinin (KKEG) daha fazla olması gerektiğini tespit ederek bu yolla vergi matrahının artması gerektiği sonucuna ulaşmışsa dönem net karı dışında bilanço kalemlerini değiştirecek bir muhasebe kaydı yapılmasına ihtiyaç yoktur. Bu durumda cari dönemde ödenmesi gereken vergi, mükellefin beyan ettiğinden daha fazla olduğundan dönem net ticari kazancı bilançoda görüldüğünden daha az olacaktır. Bu nedenle VİR ile tarh edilen vergi kadar ilgili dönem net karı azaltılacaktır. Söz konusu kâr azaltımının işletme yedek akçe hesaplamasında dikkate alınması için, düzeltmenin gelir tablosu hesapları aracılığıyla yapılması gerekir
Örnek 3: Bir Vergi Müfettişi yaptığı vergi incelemesi sonucunda KKEG’leri arttırmak suretiyle 2010 yılı kazancı üzerinden ödenen kurumlar vergisini 200.000 TL artırmıştır. VİR’e istinaden düzenlenen ihbarnamede yer alan vergi 14.03.2011 tarihinde kesinleşmiştir. Ayrıca mükellefe 22.000 TL gecikme faizi hesaplanmıştır. VİR’e istinaden yapılması gereken kayıt şu şekilde olacaktır.
------------------------------------------------14/03/2011----------------------------------------------------
681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLAR([13]) 222.000
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 200.000
369 ÖDN. DİĞ. YÜK 22.000
--------------------------------------------------/----------------------------------------------------------------
- FAZLADAN AMORTİSMAN AYRILMASI
Mükellefler bazı durumlarda ayırmaları gereken amortismandan daha fazla amortisman ayırmakta, bu da yapılan vergi incelemelerinde vergi tarhiyatı ve cezalarına neden olmaktadır.
Örnek 4: Bir Vergi Başmüfettişi yaptığı vergi incelemesi sonucunda, bir mükellefin 2010 yılında bir demirbaş için fazladan 36.000 TL amortisman hesapladığını tespit etmiştir. Vergi denetim elemanı bulduğu matrah farkı üzerinden cezalı tarhiyat yapmıştır. VİR’e istinaden yapılması gereken kayıt şu şekilde olacaktır.
Tarh Edilecek Vergi (36.000*0,20=): 7.200 TL
Kesilecek Vergi Ziyaı Cezası: 7.200 TL
Gecikme Faizi: 150 TL
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 36.000
257.01 B Demirbaşı 2010 yılı amortismanı 36.000
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 7.350
770.01 KKEG vergi cezası ve g. faizi
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 28.800
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 7.200
369 ÖDN. DİĞ. YÜK 7.350
--------------------------------------------------/----------------------------------------------------------------
- KAYDİ ENVANTER FARKI
Vergi denetim elemanının inceleme döneminde dönem kazancını azalması sonucunu doğuracak şekilde kaydi envanter farkı tespit etmesi, işletme stoklarının fiilen olduğundan daha düşük gösterilmiş olduğu ve bu düşüklük kadar malın ilgili dönem satılan mal maliyetine kaydedilmek suretiyle ilgili dönem kazancının anılan tutar kadar düşük hesaplanmış olduğunu gösterir. Halbuki satılan mal maliyetine eklenen bu tutarlar ilgili dönem sonu itibariyle fiilen işletme stoğunda yer almaktadır.
Böyle bir durumun tespiti halinde VİR’in sonucuna göre, hem kar-zarar hesaplarında hem de stok hesaplarında düzeltme yapılması gerekmektedir.
Örnek 5: Bir Vergi Müfettiş Yard. yaptığı kaydi envanter çalışması sonucu 400.000 TL kayıtdışı satış tespit etmiştir. VİR ile bu envanter farkının ilgili dönem satılan mallar maliyetinden çıkartılarak stok hesaplarına alınması gerektiği ve bu nedenle ortaya çıkan 2010 yılı kazanç farkı üzerinden kurumlar vergisi hesaplanması ve bunun mükelleften aranılması gerektiğini vergi denetim elemanı raporunda işlemiştir. Mükellef uzlaşma yoluna gitmiş ve uzlaşma sonucu 100.000 TL kurumlar vergisi tarh edilmiş, 3.000 TL ceza kesilmiş, 4.000 TL’de gecikme faizi hesaplanmıştır. VİR’e istinaden yapılması gereken kayıt şu şekilde olacaktır.
Tarh edilecek Vergi (400.000*0,20=): 100.000 TL
Kesilecek Vergi Ziyaı Cezası: 3.000 TL
G. Faizi: 4.000 TL
-----------------------------------------------------/------------------------------------------------------------
153 TİCARİ MALLAR 400.000
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 7.000
770.01KKEG vergi cezası ve g. faizi 7.000
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 300.000
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 100.000
369 ÖDN. DİĞ. YÜK. 7.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
- FİİLİ ENVANTER - BELGESİZ MAL BULUNDURMA
Bilindiği gibi, “Fiili Envanter Denetimi” ile mükelleflerin dönem sonunda mevcutlarıyla ilgili olarak çıkarmak zorunda olduğu envanterinin, envanter defterine kaydedilip kaydedilmediği, envanter defterinde kaydedilmiş olan emtia miktarının, işyerinde bulunan emtia miktarıyla uyumlu olup olmadığının kontrolü amacı ile yapılır. Buna göre fiili envanter denetimi dönem sonlarında yapılabileceği gibi mükellefe haber verilmeksizin istenilen tarihte de yapılabilir. Ancak uygulamada fiili envanter denetimi daha çok dönem sonlarına çok yakın bir tarihte ya da hesap döneminin kapanışını müteakip günler gibi özellikli günlerde yapılmaktadır.
Mükellefler nezdinde gerek vergi incelemeleri nedeniyle gerekse gelir idaresinin belli zamanlarda düzenli olarak yaptığı fiili envanter sayımları sonucu faturasız mal bulundurulduğu tespit edilebilmektedir. Buna göre, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinde göre; fiili ya da kaydi envanter sırasında belgesiz mal bulundurulduğu veya belgesiz hizmet satın alındığının tespiti halinde, bu alışlar nedeniyle ziyaa uğratılan katma değer vergisi, belgesiz mal bulunduran veya hizmet satın alan mükelleften cezalı olarak aranılmaktadır.
Faturasız mal bulundurulması veya hizmet satın alınması durumunda bu malı bulunduran veya hizmeti satın alandan bu verginin cezalı olarak alınabilmesi için öncelikle durumun yapılan fiili veya kaydi envanterle ortaya konulması gerekiyor. Faturasız mal bulundurulması veya hizmet satın alınması durumunun tespitinden sonra bu mal ve hizmetlere ilişkin belgelerin ibrazı için tespit tarihinden itibaren 10 günlük süre verilecek. Verilen 10 günlük süre içinde alış belgelerinin ibraz edilmemesi halinde tespit tarihindeki emsal bedel üzerinden hesaplanacak katma değer vergisi alışlarını belgeleyemeyenler adına re’sen tarh edilecek, yapılacak bu tarhiyata ayrıca vergi ziyaı cezası uygulanacaktır.
Mükelleflerin bu şekilde sorumlu tutularak ödemek durumunda kaldıkları KDV onlar açısından “Yüklenilen KDV” niteliğinde olduğundan vergi dairesine ödemeleri ve kanuni defterlerine kaydetmeleri koşuluyla indirim KDV olarak dikkate alabileceklerdir. Ancak kesilen cezanın Katma Değer Vergisi açısından indirim konusu yapılması mümkün olmadığı gibi gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde de gider olarak dikkate alınamayacaktır.
KDV Kanunu’nun 9/2. maddesindeki bu düzenlemede belgesiz alınan mal ve hizmetleri satanlara bu satışlarla ilgili olarak, vergi inceleme raporuna dayanılarak katma değer vergisi tarhiyatı yapıldığı takdirde, ziyaa uğratılan vergi ve buna ilişkin cezanın ayrıca alıcılardan alınamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Bu düzenlemenin gereği olarak satıcı nezdinde önceden yapılan vergi incelemesi dolayısıyla satıcı adına bir tarhiyat yapılmış olması durumunda bir de alıcı nezdinde tarhiyat yapılmayacaktır.
Örnek 6: X İşletmesi A.Ş.‘nin işyeri adresinde 15.01.2008 tarihinde yapılan fiili envanter sonuçlarına istinaden yapılan vergi incelemesi neticesinde mükellef kurumun 15.01.2008 tarihi itibariyle 10.000 TL lik belgesiz malı bulunduğu tespit edilmiştir. Mükellef kurum yetkilisi söz konusu mallara ilişkin belgeyi verilen süre içinde ibraz edemediği için 1.800 TL Katma Değer Vergisi aslı ile 200 TL vergi ziyaı cezasının kesinleştiği ve mükellef tarafından da ödendiği varsayımı altında yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olmalıdır. (Diğer vergi, ceza, gecikme zammı/faiz ihmal edilmiştir.)
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
153 TİCARİ MALLAR 10.000
191 İND. KDV 1.800
689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 200
689.01 KKEG 200
360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 2.000
360.01 KDV 1.800
360.02 Vergi Ziyaı 200
331 ORTAKLARA BORÇLAR 10.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Bütün kaynaklarda yukarıdaki Belgesiz Mal bulundurma muhasebe kaydı bu şekilde yapılmış olsada bu muhasebe kaydına katılmak mümkün değil.Çünkü bu kaynaklar konuya''Mükelleflerin bu şekilde sorumlu tutularak ödemek durumunda kaldıkları KDV onlar açısından “Yüklenilen KDV” niteliğinde olduğundan vergi dairesine ödemeleri ve kanuni defterlerine kaydetmeleri koşuluyla indirim KDV olarak dikkate alabileceklerdir. Ancak kesilen cezanın Katma Değer Vergisi açısından indirim konusu yapılması mümkün olmadığı gibi gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde de gider olarak dikkate alınamayacaktır.'' açısından bakmaktadırlar.Oysa ''Katma Değer Vergisi ve Yüklenilen Kdv açısından indirim konusu ve Yüklenilen Kdv yapılması mümkün olmadığı gibi gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde de gider olarak dikkate alınamaması gerekir.Dolayısıyla yukardaki muhasebe kaydının ;
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
153 TİCARİ MALLAR 10.000
689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 2000
689.01 KKEG 2000
360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 2.000
360.01 KDV 2000
679 DİĞER OLG.DIŞI GELİR VE KARLAR 10.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Yukardaki kayıtta 191- İnd.Kdv'nin bizim kayıtlarımızda 689-Kkeg hesabına, 360-Öd.Vergi Fonlar hesabının ise 360-Sorumlu Sıfatı ile ödenecek Kdv hesabına 331-Ortaklara Borçlar hesabının ise kesinlikle 679-Diğer Olg.Gelir ve Karlar hesabı olması gerekir.Çünkü şirketi tüzel kişi olarak düşünürsek burda Belgesiz Malı Ortağa borçlanmak mümkün değil.Örnekler burda çoğaltılabilir
Burada belgesiz bir şekilde fiili olarak mükellefin stoklarında bulunmasına rağmen yasal defter ve belgelerinde görülmeyen stoklar, yukarıdaki muhasebe kaydı ile stoklara alınmasının yanında, KDV Kanunu’nun 9/2 maddesine belgesiz mal bulunduran mükellefe adına tarh edilen KDV tutarı da indirimler arasına alınmaktadır.(KDV'nin indirimler arasına alınması görüşüne katılmadığımızı belirttik) Diğer yandan vergi ziyaı cezası kanunen kabul edilmeyen gider olarak muhasebeleştirilmektedir.
- MALİYETLERİN OLMASI GEREKENDEN FAZLA GÖSTERİLMESİ
Mükellefler satışların maliyetini dönem kazancını düşürecek şekilde tespit edebilmektedirler. Bu durumla karşılaşan vergi denetim elemanı da bulduğu bu matrah farkına cezalı tarhiyat içeren VİR tanzim edecektir.
Örnek 7: Bir Vergi Müfettişi yaptığı vergi incelemesinde, mükellefin üretim maliyetinin tespitinde hata olduğu sonucuna varmıştır. Şirket üretim maliyetine dahil etmesi gereken tutarı, doğrudan gider yazarak muhasebeleştirmiştir. Yapılan bu işlem dolayısıyla inceleme döneminde üretilip satılan mamulün toplam maliyeti 1.000.000 TL artmıştır. Bu maliyetin 200.000 TL’lik kısmı dönem içinde üretilip stokta kalan ürüne ilişkin olduğu sonucuna varılmıştır.
Vergi denetim elemanı yazdığı VİR ile söz konusu gideri dönem giderlerinden çıkartarak üretim maliyetine dahil etmiştir. Stokta kalan 200.000 TL’lik kısmı ise ilgili ürünün stok değerine ilave etmiştir. Bu nedenle 200.000 TL’lik matrah farkı doğmuştur.
Yazılan VİR mükellef tarafından uzlaşmaya konu edilmiş olup, kesinleşen vergi, ceza ve gecikme faizi şu şekildedir.
Tarh edilecek vergi (200.000*0,20=): 40.000 TL
Kesilecek Vergi Ziyaı Cezası: 3.000 TL
G. Faizi: 2.200 TL
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
152 MAMULLER 200.000
770 GYG 5.200
770.01 KKEG vergi cezası ve g.faizi 5.200
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 160.000
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 40.000
369 ÖDN. DİĞ. YÜK. 5.200
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
- GİDERLERİN FAZLA GÖSTERİLMESİ
Yapılan vergi incelemelerinde gider hesaplarının olması gerekenden fazla olarak belirlendiği ve buna istinaden vergi denetim elemanları tarafından cezalı tarhiyat içeren VİR’ler tanzim edilmektedir.
Örnek 8: Bir Vergi Müfettişi yaptığı vergi incelemesinin sonucunda, mükellefin VUK 323 şartlarını taşımadığı halde, 50.000 TL olarak kayıtlı senetsiz alacaklarının tamamı için karşılık ayırdığını tespit etmiştir. Mükellefin 2010 hesap dönemi sonunda yaptığı muhasebe kaydı şu şekildedir.
--------------------------------------------------31.12.2010--------------------------------------------
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 50.000
120 ALICILAR 50.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
654 KARŞILIK GİDERİ 50.000
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 50.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
İnceleme sonucunda tarh edilen vergi, kesilen ceza ve faizler 03.07.2012 tarihinde kesinleşmiştir.
Tarh edilen vergi (50.000*0,20=): 10.000 TL
Vergi Ziyaı Cezası: 10.000 TL
Gecikme Faizi: 200 TL
--------------------------------------------------03/07/2012--------------------------------------------
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 50.000
770 GYG 10.200
770.01 KKEG vergi cezası ve g.faizi 10.200
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 40.000
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 10.000
369 ÖDN. DİĞ. YÜK. 10.200
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
- İÇİNDE BULUNAN DÖNEME AİT MATRAH FARKLARI
Cari yıla ilişkin bir inceleme esnasında tespit edilen ve gerçekte olması gereken matrah ile beyan edilen vergi matrahı arasındaki farktır. Fark gelirin eksik beyan edilmesi ve/veya giderlerin ve maliyet arttırıcı unsurların fazla beyan edilmesi gibi iki temel nedene dayandırılabilir. Farkın neden ve sonuçlarının tespitine göre işlenmesi gerekli olan ilgili hesaplara işlenmelidir.
Örneğin bir satış tutarı rakamsal olarak eksik beyan edildi ise, tespit edilen fark yine ilgili satış hesabına kaydedilmelidir.
Örnek 9: KDV hariç 1.000 TL tutarındaki bir emtia sehven 100 TL olarak kayıtlara intikal ettirilmiştir. (Mal bedeli peşin olarak alınmıştır.) Gerekli işlemlerde hatalı tutar üzerinde yapılmış olup fark inceleme esnasında ortaya çıkarılmıştır. Yapılması gereken kayıt şu şekildedir.
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
100 KASA 1.062
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 900
391 HESAPLANAN KDV 162
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Aktif hesap net olarak tespit edilebiliyorsa mutlaka olması gereken hesap kullanılmalıdır. Şayet ilgili aktif hesap net olarak tespit edilemiyorsa 689 numaralı Diğer Olağan Üstü Gider ve Zararlar Hesabı kullanılabilecektir. Ancak bu hesaba kaydedilen tutar dönem kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır. Ya da şu görüşte ileri sürülebilecektir. Söz konusu işlem bir personelin hatası nedeniyle meydana geldiyse ve bu fark personele ceza olarak ödettirilecekse borçlu hesap 135-Personelden Alacaklar hesabı da olabilir
- BİLEREK SAHTE BELGE KULLANMA
Mükellefler gerek gelir ve kurumlar vergisi matrahını aşındırmak ve düşük göstermek, gerekse Katma Değer Vergisi açısından indirimlerini artırmak ve bu suretle ödenecek katma değer vergisini azaltmak ya da hiç ödenecek KDV beyan etmemek için sahte belge kullanabilmektedirler. Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesinde sahte belge; “Gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belgedir” şeklinde tanımlanmıştır.
Buna göre mükellefler gerçek bir mal ya da hizmet alımına istinat etmeyen, vergi kaçırma ya da ticari ilişkiler açısından şirket kârını gizleme saikiyle kullanmış olduğu sahte belgeleri muhasebe kayıtlarına almakta, bu belgeleri gider ya da maliyet olarak kaydetmektedirler. Vergi incelemeleri sırasında tespit edilen bu durumlarda söz konusu gider ya da maliyetler gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespiti açısından eleştiri konusu yapılmasının yanında bu sahte belgelere dayanılarak yapılan KDV indirimi de ret edilmektedir. Bu durumda ilave gelir veya kurumlar vergisi tarhiyatı yapılmasının yanında duruma göre devreden KDV’nin azaltılması ya da ilave KDV tarhiyatı sonucuna da gidilmektedir.
Örnek 10: X İşletmesi A.Ş. ‘nin 2006 t. yılı hesap ve işlemleri üzerinde 15.02.2008 tarihinde yapılan vergi incelemesi neticesinde mükellef kurumun Aralık/2006 döneminde KDV dahil 64.800 TL’lik gerçek mal ya da hizmet alımına istinat etmeyen sahte faturayı bilerek yasal defter ve kayıtlarına gider olarak kaydetmiş ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate almıştır. Ayrıca mükellefin Aralık/2006 dönemine ait sonraki döneme devreden katma değer vergisi tutarı 5.000 TL’dir. Vergi inceleme raporunda önerilen kurumlar vergisi, katma değer vergisi ve vergi ziyaı cezaları aşağıdaki gibidir. KDV oranı; %8’dir. (Diğer vergi ve yasal yükümlülükler ihmal edilmiştir.)
KDV Hariç Tutar (64.800/1,08=): 60.000 TL
Tarh edilecek Kurumlar Vergisi (60.000*0,20=): 12.000 TL
Vergi Ziyaı (KV): 36.000 TL (VUK 344/2 gereği vergi ziyaı 3 kat kesilmiştir.)
Katma Değer Vergisi: 4.800 TL
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 64.800
689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 36.000
689.01 KKEG
570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI 48.000
360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 48.000
360.01 KV 12.000
360.02 Vergi Ziyaı 36.000
190 DEVREDEN KDV 4.800
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
131-Ortaklardan Alacaklar hesabı için yaptığımız açıklama burda da geçerli
Muhasebe kaydında da görüleceği üzere sahte fatura bilerek kullanılarak şirket dışına aktarılan varlıklar ortaklar cari hesabı borçlandırılarak şirket varlıkları arasına alınmış, diğer yandan Katma Değer Vergisi açısından daha önce indirimler arasına alınan 4.800 TL’lik KDV indirimler arasından çıkarılmış devreden KDV azaltılmıştır. Hesaplanan Kurumlar Vergisi tahakkuk ettirilmiş, üç kat Vergi Ziyaı Cezası Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) olarak muhasebeleştirilmiştir
Diğer yandan Ocak/2007’den itibaren devreden KDV’nin düzeltilmiş durumunun dikkate alınarak ilgili dönem (ay) sonu KDV Tahakkuk-Mahsup kayıtlarının yeniden düzenlenmesi gerekir.
- BİLMEYEREK SAHTE BELGE KULLANMA
Mükellefler gerek gelir ve kurumlar vergisi matrahını aşındırma amacı gütmeden bazen günlük ticari hayatın gereği olarak mal ve hizmet satın almakta, ancak alınan bu mal ve hizmetin belgesi olarak satıcı firma sahte belge düzenlemektedirler. Bu kapsamda mal ya da hizmeti satın alan firma, satıcı firmanın mükellefiyetini ya da vermiş olduğu belgenin niteliğini araştırma imkanı ve zamanı çoğunlukla olmamakta, ödemeler de nakit olarak yapılmaktadır. Bu durumda yapılan incelemelerde kullanılan belgenin kullanıcı şirket açısından gider ya da maliyet yönüyle kabulü, ancak Katma Değer Vergisi açısından indirim reddi sonucuyla karşılaşmaktadır. (Diğer vergi ve yasal yükümlülükler ihmal edilmiştir.)
Örnek 11: Yukarıdaki örnekte mükellefin bu faturaları bilmeden kullandığı kanaatine varılırsa aşağıdaki kayıt yapılmalıdır.
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
689 D. O. GİDER VE ZARARLAR 4.800
689.01 KKEG
190 DEVREDEN KDV 4.800
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
- MUHASEBE HATALARI
Muhasebe hataları unutkanlık, dikkatsizlik veya bilgisizlik yüzünden muhasebe ile ilgili işlem, kayıt ve hesaplarda yapılan yanlışlıklardır. Genelde kasıt unsuru taşımayan yanlışlıklardır. Kasıt unsurunun olması halinde hatadan bahsetmek mümkün olmayacaktır. Bu durumda muhasebe hilesinin varlığı söz konusu olacaktır. İşletmelerde yapılan muhasebe hatalarına ait örnekler ve muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir.
Örnek 12: X İşletmesi A.Ş.’nin 2006 t. yılı hesap ve işlemleri üzerinde 15.02.2008 tarihinde yapılan vergi incelemesi neticesinde mükellef kurumun Aralık/2006 döneminde KDV dahil 5.900 TL tutarındaki bir gider faturasını yasal defterlerine hataen aşağıdaki gibi kaydettiği tespit edilmiştir. (KDV oranı %18’dir.)
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
191 İND. KDV 5.000
770 GYG 900
320 SATICILAR 5.900
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Bu durumda fazladan (5.000 – 900 ) 4.100 TL’lik fazladan indirim konusu yapılan Katma Değer Vergisi mevcuttur. Bu kaydın düzeltilmesi gerekir. Yine diğer yandan da 4.100 TL’lik eksik gider yazma nedeniyle Kurumlar Vergisi Matrahı olması gereken tutardan fazla beyan edilmiştir.
Söz konusu yanlışlık vergi incelemesi yapılmadan doğrudan doğruya mükellefin kendisi tarafından aynı dönem içerisinde tespit edilmiş olsaydı yapılacak düzeltme kaydı aşağıdaki gibi olmalıydı.
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
770 GYG 4.100
191 İND. KDV 4.10
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Yukarıdaki şekilde düzeltilen bu işlem Ocak/2008 tarihinde düzeltilmiş olsaydı, mükellefin devreden KDV tutarının 10.000 TL olduğu varsayımı altında yapılacak düzeltme ise aşağıdaki şekilde olmalıydı.
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLAR 4.100
190 DEVREDEN KDV 4.100
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Bu şekilde yapılan muhasebe kaydı ile Devreden KDV tutarı düzeltilmiş, önceki dönemde eksik yazılan gider tutarı Önceki Dönem Gider ve Zararlar Hesabına atılarak muhasebeleştirilmiştir. Ancak bu gider muhasebe ve temel mali tabloların düzenlenmesi ilkelerinden dönemsellik ile belli döneme ait gelir ve kârların yine aynı döneme ait gider ve zararlar ile karşılaştırılması ve bu şekilde muhasebeleştirilmesi ilkeleri gereğince “Kanunen Kabul Edilmeyen Gider” olarak muhasebeleştirilmelidir.
Bu işlemler mükellef tarafından düzeltilmeden önce bir vergi inceleme elemanı tarafından vergi incelemesi yapılıp, bu inceleme sonucunda yazılan rapora göre sonraki döneme devreden KDV tutarının düzelme yapılsaydı yine yapılacak muhasebe kaydı da yukarıdaki gibi olacaktı.
- SONUÇ
Vergi incelemesi sonucu bulunan matrah farklarının kanuni defterlere intikal ettirilmesi gerek mali tablolarının, gerekse incelenen dönemin sonuçlarının gerçeği yansıtabilmesi bakımından önem teşkil etmektedir.
Vergi incelemesi sonucunda mükelleflerin vergiye ilişkin ödevlerini yerine getirmedikleri veya eksik yerine getirdikleri tespit edilebilir.
Yapılan inceleme sonucunda üzerinden vergi ödenmesi gereken asıl vergi matrahı ile mükellefin beyan ettiği vergi matrahı arasındaki fark tespit olunur ve mükellef bu matrah üzerinden ilgili vergileri öder.
İlgili dönemde matrah farkına esas teşkil eden olay vuku bulmasaydı söz konusu dönemde mükellefin fark kadar gelirlerini yüksek beyan edeceği veya giderlerini düşük beyan edeceği aşikardır. Bu mantık çerçevesinde mükellef fark kadar ya dönem karını eksik beyan etmiştir ya da dönem zararını yüksek beyan etmiştir. Dolayısıyla sonraki dönemlerde ortaya çıkan matrah farkı da geçmiş yıllara ilişkin karı arttırıcı veya zararı azaltıcı unsur olarak muhasebeleştirilmelidir.
Kaynak ; Ahmet KORKMAZ[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[TR]
[TD="class: contentheading"][/TD]
[TD="class: buttonheading, align: right"]
[/TD]
[TD="class: buttonheading, width: 100%, align: right"]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[TABLE="class: contentpaneopen"]
[TR]
[TD="class: createdate, colspan: 2"]Bu günlerde meslektaşlarımızın en çok karşılaştığı olaylardan bir taneside Vergi İnceleme Raporu Sonuçlarının nasıl Muhasebeleştirileceğidir.
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="colspan: 2"]İnceleme; yetkili makam veya mercilerin onay ve emirleri üzerine, ilgili görevliler tarafından gerçekleştirilen, ihbara veya şikayete konu olan hususların açıklığa kavuşturulması çalışmalarının ya da denetim çalışmaları sırasında belirlenen bazı durumların, aksaklık ve noksanlıklarının ilgili mevzuat yönünden irdelenmesi ve değerlendirilmesi çalışmalarının bütünüdür Vergi incelemesi ise; ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, belirlemek ve sağlamak üzere yetkili kurumca yapılan işlemlerdir. Vergi Usul Kanunu’nda (VUK) vergi incelemesinden maksat ise şu şekilde tanımlamıştır; “Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır…”
İncelemeye yetkili olanlar VUK’un 135. maddesinde sayılmıştır.Hangi amaçla alınırsa alınsın beyan sisteminin geçerli olduğu ülkemizde ödenen vergilerin doğruluğunun araştırılması vergi denetim elemanları vasıtasıyla sağlanmaktadır. Denetim elemanları tarafından yapılan incelemelerde ödenmesi gereken vergilerde bir noksanlık tespit edilmesi halinde, bunun giderilmesine yönelik olarak Vergi İnceleme Raporu (VİR) ile ek tarhiyat yapılır ve eksik vergi bu tarhiyatla tamamlanır.
Vergi incelemesinin sonucu; işletme ortaklarının kar payı haklarını etkilesin ya da etkilemesin, vergi inceleme elemanı tarafından dönem kazancından, dönem matrahından ve ödenecek vergiler ile mahsup edilecek indirimler ve geçmiş yıllar zararında yapılacak değişikliklerin mutlak suretle işletme yasal kayıtlarına geçirilmesi gerekecektir. Aksi halde işletmenin mali tablosunda yer alan geçmiş yıllar kar-zararı veya mali tablo dipnotlarında yer alacak indirim ve istisna rakamları gerçeği yansıtmayacaktır. VİR’de düzeltilen konuya bağlı olarak bunların dışında kalan diğer bazı bilanço kalemleri de gerçeği ifade etmez hale gelebilecektir
Çalışmamızda; VİR sonucu ortaya çıkan vergi ve cezaların muhasebeleştirilmesine ayrıntılı bir şekilde değinilecektir.
VERGİ İNCELEMELERİ NETİCESİNDE YAZILAN RAPORLARDA TARH EDİLEN VERGİLER VE KESİLEN CEZALAR
- VERGİ SUÇ VE CEZALARI
Vergi inceleme elemanı inceleme sırasında vergi kanunlarına göre eleştiriyi gerektiren ve/veya vergi ziyaına sebebiyet veren bir işlemi ve/veya usulsüzlükleri tespit ettiğinde vergi mükellefi ve/veya vergi sorumlusuna vergi aslından başka aşağıda sayılan cezaların ve bunlara bağlı feri amme alacaklarının tarhını önerebilir.
— Usulsüzlük cezaları
— Özel usulsüzlük cezaları
— Vergi ziyaı cezası
— Kaçakçılık suçlarına ilişkin cezalar
— Gecikme Faizi
Şimdi de yukarıda sayılan vergi suç ve cezalarını kısaca tanımlayalım.
Usulsüzlük cezaları; vergi kanunlarında belirtilmiş olan şekil ve usullere riayet edilmemesi durumunda uygulanır. Usulsüzlük cezasının had ve tutarları VUK’a bağlı cetvelde gösterilmiştir.
Özel usulsüzlük cezaları; vergi kanunları uyarınca düzenlenmesi gereken belgelerin düzenlenmemesi, alınıp verilmemesi, günlük işlenmesi gereken defterlere kayıtların yapılmaması, muhasebe standartları ve hesap planına uyulmaması, vergi incelemesi sırasında bilgi vermekten çekinilmesi gibi durumlarda uygulanacak olan cezalardır.
Vergi ziyaı cezası; vergi ziyaı, mükellef veya vergi sorumlusunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder. Vergi ziyaı cezası da mükellefin vergi ziyaına sebebiyet vermesi nedeniyle uygulanacak olan cezadır.
Kaçakçılık cezaları; kaçakçılık suç ve cezaları VUK’un 359. maddesinde sıralanmış olup, mükellef veya vergi sorumlusunun kasıtlı olarak vergi kaybı yaratması sonucu uygulanacak cezalardır.
Gecikme faizi; VUK’un 112. maddesinde açıklandığı üzere, ikmalen, re’sen veya idarece tarhiyatlarda, 6183 sayılı AATUHK kapsamında tespit edilen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır
- VERGİ FARKI VE CEZALARIN GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Vergi inceleme raporlarına istinaden tarh edilen vergi ve bunlara bağlı cezalar ile hiçbir vergiye bağlı olmadan kesilen cezaların gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından ticari karın tespiti aşamasında gider yazılması, gider yazılan bu ödemelerin gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirimi kabul edilmeyen gider olarak kabul edileceğine ilişkin düzenlemeler mevcuttur. Buna göre Gelir Vergisi Kanunu’nun “Gider Kabul Edilmeyen Ödemeler” başlıklı 41. maddesinin (6) numaralı bendinde, “Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar (Akitlerde ceza şartı olarak derpiş edilen tazminatlar, cezai mahiyette tazminat sayılmaz.)” denilmektedir. Yine aynı Kanun’un 90. maddesinde, “Gelir Vergisi ile diğer şahsi vergiler ve her ne şekilde olursa olsun vergi cezaları ve para cezaları, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizler Gelir Vergisinin matrahından ve gelir unsurlarından indirilmez. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ödenen gecikme faizleri, vergi matrahından ve gelir unsurlarından indirilmez.” hükmü mevcuttur.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde, “Bu Kanuna göre hesaplanan kurumlar vergisi ile her türlü para cezaları, vergi cezaları, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizler ile Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ödenen gecikme faizleri.” gider olarak kabul edilmeyeceği hükmü yer almaktadır.
Söz konusu maddelere göre her türlü vergi cezaları, gecikme zamları ve faizleri kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmakla birlikte gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir. Yani söz konusu cezalar ticari karın tespitinde gider olarak dikkate alınacak olup mali kârın tespitinde “kanunen kabul edilmeyen gider” kabul edilerek dönem kazancına ilave edilecektir.
- MATRAH FARKINA ESAS OLAN UNSURLAR
Yapılan vergi incelemeleri neticesinde bulunan matrah farkları birçok sebepten kaynaklanabilir. Bunlar
— Sahte belge kullanma,
— Sahte belge düzenleme,
— Randıman İncelemesi,
— Kaydı envanter,
— Fiili envanter,
— Gider reddiyatı,
— Amortisman ayırma ve değerleme hataları,
— Tefecilik,
— Kayıtdışı hasılat,
— Muhasebe hataları,
— Hesap hataları,
— Geçmiş yıl zararlarının mahsubu,
— İstisna ve indirimlerin yanlış ya da fazla uygulanması,
— Örtülü sermaye, örtülü kazanç, transfer fiyatlandırması suretiyle örtülü kazanç dağıtımı,
— KDV indirim reddi
v.b gibi sebeplerdir.
ÇEŞİTLİ İNCELEME RAPORLARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
- BELGESİZ SATIŞ-KAYITDIŞI HASILAT
Kaydi envanter sonucunda eksi (-) fark meydanagelen ve mükellef tarafından faturasız satışlardankaynaklandığı beyan edilen emtiaların gerçeksatış bedeli belirlenebiliyorsa bu bedel üzerinden,belirlenemiyorsa VUK’un 267. maddesinde yeralan “Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti”negöre belirlenenemsal bedeli ile değerlenmesi gerekir.
Faturasız satışlardan elde edilen Katma Değer Vergisi (KDV) hariç satış bedelinin kurumlar vergisi açısından VUK’un 30/4. bendi gereğince matrah farkı olarak dikkate alınması gerekir. Kurumlar vergisi açısından matrah farkı olan tutarlar aynı zamanda geçici vergi açısından ve katma değer vergisi açısından da matrah farkı olarak dikkate alınması ve ayrı ayrı raporlar düzenlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, faturasız satışlar dolayısıyla VUK’un 353/1. bendi gereğince KDV dahil faturasız satış tutarının %10’u nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir.
Örnek 1: X Ltd. Şti.’nin 2008 yılı hesaplarının kaydi envanter yapılarak incelenmesi neticesinde 5.000 adet belgesiz buzdolabı satışı yaptığı tespit edilmiştir. Buzdolabının KDV hariç ortalama satış fiyatının 2.000,00 TL, alış fiyatlarının ise 1.400,00 TL olduğu belirlenmiştir. İnceleme sonucu VİR ( K.V, KDV ve) düzenlenmiştir Re’sen tarh edilecek vergiler için 213 sayılı VUK’un 341 ve 344. maddeleri uyarınca bir kat vergi ziyaı cezası kesilmesi gerektiği raporlarda belirtilmiştir. (Geçici Vergi ihmal edilmiştir.)
[TABLE="class: MsoNormalTable"]
[TR]
[TD]Kurumlar Vergisi Matrah Farkı
[/TD]
[TD]10.000.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]Kurumlar Vergisi (10.000.000 * 0,20=)
[/TD]
[TD="width: 142"]2.000.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]Vergi Ziyaı Cezası
[/TD]
[TD="width: 142"]2.000.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]Özel Usulsüzlük Cezası (2008 yılı icin belirlenen Üst Limit)
[/TD]
[TD="width: 142"]68.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]KDV Matrah Farkı
[/TD]
[TD="width: 142"]10.000.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]KDV (10.000.000 * 0,18=)
[/TD]
[TD="width: 142"]1.800.000,00
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD="width: 369"]Vergi Ziyaı Cezası
[/TD]
[TD="width: 142"]1.800.000,00
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
VİR uzlaşmaya konu edilmiş ve uzlaşma sonucu 2.000.000,00 TL kurumlar vergi aslı, 1.800.000,00 TL KDV aslı, 450.000,00 TL vergi ziyaı cezası ve 5.000,00 TL özel usulsüzlük cezası kesilmiş ve 40.000,00 TL gecikme faizi hesaplanmıştır. Raporlara ilişkin ihbarname 25.09.2009 tarihinde kesinleşmiştir. Yapılması gereken muhasebe kaydı şu şekilde olacaktır.
-----------------------------------------------------25/09/2009---------------------------------------------------------
131 ORTALARDAN ALACAKLAR 11.800.000
689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 495.000
KKEG vergi ziyaı, ö. usulsüzlük ve g. faizi
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI 8.000.000
369 ÖD. DİĞER YÜK. 4.295.000
------------------------------------------------------------/--------------------------------------------------------------
Daha sonra 131-Ortaklardan Alacaklar rakamın ortaktan tahsil edilmesi gerekir.Tahsil edilirken dikkat edilmesi gereken nokta adat hesaplanıp Kdv'li fatura düzenlenmesi gerekir.Eğer ortağın şirketten alacağı yani 331-Ortaklara Borçlar hesabı mevcutsa bu rakamda azaltılabilir.Burda diğer bir nokta bu işlemler yapılırken Sermaye Şirketleri'nde Karar Defterine karar alınması uygun olur.
GEÇMİŞ YILLAR ZARARININ AZALTILMASI
Bazı durumlarda mükellefin ilgili dönem faaliyetinin zararla sonuçlanmış olmasından veya mahsup edilebilecek geçmiş yıllar zararının bulunması nedeniyle vergi denetim elemanı tarafından yazılan VİR ile vergi tarhiyatı istenmez. Bu tür raporlarla mükellefin inceleme dönemi veya daha önceki dönemden, inceleme döneminden sonraki döneme devreden zararları azaltılır.Bu durumda herhangi bir vergi tahakkuk ve tahsilat kaydı yapılmayacağı açıktır. Bu tür raporlar için sadece geçmiş yıllar zararının azaltılmasına yönelik kayıt yapılır.
Örnek 2: Bir Vergi Müfettişi 2007 yılı hakkında yaptığı vergi incelemesi sonucunda 400.000 TL fark bulmuştur. Ancak 2007 yılında mükellef 1.000.000 TL zarar beyan etmiştir. VİR’e istinaden yapılması gereken muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir:
------------------------------------------------/---------------------------------------------------------------
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 400.000
580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 400.000
580.01 2007 yılı zararı 400.000
------------------------------------------------/---------------------------------------------------------------
- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER
Denetim elemanı işletmenin kanunen kabul edilmeyen giderlerinin (KKEG) daha fazla olması gerektiğini tespit ederek bu yolla vergi matrahının artması gerektiği sonucuna ulaşmışsa dönem net karı dışında bilanço kalemlerini değiştirecek bir muhasebe kaydı yapılmasına ihtiyaç yoktur. Bu durumda cari dönemde ödenmesi gereken vergi, mükellefin beyan ettiğinden daha fazla olduğundan dönem net ticari kazancı bilançoda görüldüğünden daha az olacaktır. Bu nedenle VİR ile tarh edilen vergi kadar ilgili dönem net karı azaltılacaktır. Söz konusu kâr azaltımının işletme yedek akçe hesaplamasında dikkate alınması için, düzeltmenin gelir tablosu hesapları aracılığıyla yapılması gerekir
Örnek 3: Bir Vergi Müfettişi yaptığı vergi incelemesi sonucunda KKEG’leri arttırmak suretiyle 2010 yılı kazancı üzerinden ödenen kurumlar vergisini 200.000 TL artırmıştır. VİR’e istinaden düzenlenen ihbarnamede yer alan vergi 14.03.2011 tarihinde kesinleşmiştir. Ayrıca mükellefe 22.000 TL gecikme faizi hesaplanmıştır. VİR’e istinaden yapılması gereken kayıt şu şekilde olacaktır.
------------------------------------------------14/03/2011----------------------------------------------------
681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLAR([13]) 222.000
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 200.000
369 ÖDN. DİĞ. YÜK 22.000
--------------------------------------------------/----------------------------------------------------------------
- FAZLADAN AMORTİSMAN AYRILMASI
Mükellefler bazı durumlarda ayırmaları gereken amortismandan daha fazla amortisman ayırmakta, bu da yapılan vergi incelemelerinde vergi tarhiyatı ve cezalarına neden olmaktadır.
Örnek 4: Bir Vergi Başmüfettişi yaptığı vergi incelemesi sonucunda, bir mükellefin 2010 yılında bir demirbaş için fazladan 36.000 TL amortisman hesapladığını tespit etmiştir. Vergi denetim elemanı bulduğu matrah farkı üzerinden cezalı tarhiyat yapmıştır. VİR’e istinaden yapılması gereken kayıt şu şekilde olacaktır.
Tarh Edilecek Vergi (36.000*0,20=): 7.200 TL
Kesilecek Vergi Ziyaı Cezası: 7.200 TL
Gecikme Faizi: 150 TL
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 36.000
257.01 B Demirbaşı 2010 yılı amortismanı 36.000
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 7.350
770.01 KKEG vergi cezası ve g. faizi
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 28.800
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 7.200
369 ÖDN. DİĞ. YÜK 7.350
--------------------------------------------------/----------------------------------------------------------------
- KAYDİ ENVANTER FARKI
Vergi denetim elemanının inceleme döneminde dönem kazancını azalması sonucunu doğuracak şekilde kaydi envanter farkı tespit etmesi, işletme stoklarının fiilen olduğundan daha düşük gösterilmiş olduğu ve bu düşüklük kadar malın ilgili dönem satılan mal maliyetine kaydedilmek suretiyle ilgili dönem kazancının anılan tutar kadar düşük hesaplanmış olduğunu gösterir. Halbuki satılan mal maliyetine eklenen bu tutarlar ilgili dönem sonu itibariyle fiilen işletme stoğunda yer almaktadır.
Böyle bir durumun tespiti halinde VİR’in sonucuna göre, hem kar-zarar hesaplarında hem de stok hesaplarında düzeltme yapılması gerekmektedir.
Örnek 5: Bir Vergi Müfettiş Yard. yaptığı kaydi envanter çalışması sonucu 400.000 TL kayıtdışı satış tespit etmiştir. VİR ile bu envanter farkının ilgili dönem satılan mallar maliyetinden çıkartılarak stok hesaplarına alınması gerektiği ve bu nedenle ortaya çıkan 2010 yılı kazanç farkı üzerinden kurumlar vergisi hesaplanması ve bunun mükelleften aranılması gerektiğini vergi denetim elemanı raporunda işlemiştir. Mükellef uzlaşma yoluna gitmiş ve uzlaşma sonucu 100.000 TL kurumlar vergisi tarh edilmiş, 3.000 TL ceza kesilmiş, 4.000 TL’de gecikme faizi hesaplanmıştır. VİR’e istinaden yapılması gereken kayıt şu şekilde olacaktır.
Tarh edilecek Vergi (400.000*0,20=): 100.000 TL
Kesilecek Vergi Ziyaı Cezası: 3.000 TL
G. Faizi: 4.000 TL
-----------------------------------------------------/------------------------------------------------------------
153 TİCARİ MALLAR 400.000
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 7.000
770.01KKEG vergi cezası ve g. faizi 7.000
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 300.000
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 100.000
369 ÖDN. DİĞ. YÜK. 7.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
- FİİLİ ENVANTER - BELGESİZ MAL BULUNDURMA
Bilindiği gibi, “Fiili Envanter Denetimi” ile mükelleflerin dönem sonunda mevcutlarıyla ilgili olarak çıkarmak zorunda olduğu envanterinin, envanter defterine kaydedilip kaydedilmediği, envanter defterinde kaydedilmiş olan emtia miktarının, işyerinde bulunan emtia miktarıyla uyumlu olup olmadığının kontrolü amacı ile yapılır. Buna göre fiili envanter denetimi dönem sonlarında yapılabileceği gibi mükellefe haber verilmeksizin istenilen tarihte de yapılabilir. Ancak uygulamada fiili envanter denetimi daha çok dönem sonlarına çok yakın bir tarihte ya da hesap döneminin kapanışını müteakip günler gibi özellikli günlerde yapılmaktadır.
Mükellefler nezdinde gerek vergi incelemeleri nedeniyle gerekse gelir idaresinin belli zamanlarda düzenli olarak yaptığı fiili envanter sayımları sonucu faturasız mal bulundurulduğu tespit edilebilmektedir. Buna göre, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinde göre; fiili ya da kaydi envanter sırasında belgesiz mal bulundurulduğu veya belgesiz hizmet satın alındığının tespiti halinde, bu alışlar nedeniyle ziyaa uğratılan katma değer vergisi, belgesiz mal bulunduran veya hizmet satın alan mükelleften cezalı olarak aranılmaktadır.
Faturasız mal bulundurulması veya hizmet satın alınması durumunda bu malı bulunduran veya hizmeti satın alandan bu verginin cezalı olarak alınabilmesi için öncelikle durumun yapılan fiili veya kaydi envanterle ortaya konulması gerekiyor. Faturasız mal bulundurulması veya hizmet satın alınması durumunun tespitinden sonra bu mal ve hizmetlere ilişkin belgelerin ibrazı için tespit tarihinden itibaren 10 günlük süre verilecek. Verilen 10 günlük süre içinde alış belgelerinin ibraz edilmemesi halinde tespit tarihindeki emsal bedel üzerinden hesaplanacak katma değer vergisi alışlarını belgeleyemeyenler adına re’sen tarh edilecek, yapılacak bu tarhiyata ayrıca vergi ziyaı cezası uygulanacaktır.
Mükelleflerin bu şekilde sorumlu tutularak ödemek durumunda kaldıkları KDV onlar açısından “Yüklenilen KDV” niteliğinde olduğundan vergi dairesine ödemeleri ve kanuni defterlerine kaydetmeleri koşuluyla indirim KDV olarak dikkate alabileceklerdir. Ancak kesilen cezanın Katma Değer Vergisi açısından indirim konusu yapılması mümkün olmadığı gibi gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde de gider olarak dikkate alınamayacaktır.
KDV Kanunu’nun 9/2. maddesindeki bu düzenlemede belgesiz alınan mal ve hizmetleri satanlara bu satışlarla ilgili olarak, vergi inceleme raporuna dayanılarak katma değer vergisi tarhiyatı yapıldığı takdirde, ziyaa uğratılan vergi ve buna ilişkin cezanın ayrıca alıcılardan alınamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Bu düzenlemenin gereği olarak satıcı nezdinde önceden yapılan vergi incelemesi dolayısıyla satıcı adına bir tarhiyat yapılmış olması durumunda bir de alıcı nezdinde tarhiyat yapılmayacaktır.
Örnek 6: X İşletmesi A.Ş.‘nin işyeri adresinde 15.01.2008 tarihinde yapılan fiili envanter sonuçlarına istinaden yapılan vergi incelemesi neticesinde mükellef kurumun 15.01.2008 tarihi itibariyle 10.000 TL lik belgesiz malı bulunduğu tespit edilmiştir. Mükellef kurum yetkilisi söz konusu mallara ilişkin belgeyi verilen süre içinde ibraz edemediği için 1.800 TL Katma Değer Vergisi aslı ile 200 TL vergi ziyaı cezasının kesinleştiği ve mükellef tarafından da ödendiği varsayımı altında yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olmalıdır. (Diğer vergi, ceza, gecikme zammı/faiz ihmal edilmiştir.)
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
153 TİCARİ MALLAR 10.000
191 İND. KDV 1.800
689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 200
689.01 KKEG 200
360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 2.000
360.01 KDV 1.800
360.02 Vergi Ziyaı 200
331 ORTAKLARA BORÇLAR 10.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Bütün kaynaklarda yukarıdaki Belgesiz Mal bulundurma muhasebe kaydı bu şekilde yapılmış olsada bu muhasebe kaydına katılmak mümkün değil.Çünkü bu kaynaklar konuya''Mükelleflerin bu şekilde sorumlu tutularak ödemek durumunda kaldıkları KDV onlar açısından “Yüklenilen KDV” niteliğinde olduğundan vergi dairesine ödemeleri ve kanuni defterlerine kaydetmeleri koşuluyla indirim KDV olarak dikkate alabileceklerdir. Ancak kesilen cezanın Katma Değer Vergisi açısından indirim konusu yapılması mümkün olmadığı gibi gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde de gider olarak dikkate alınamayacaktır.'' açısından bakmaktadırlar.Oysa ''Katma Değer Vergisi ve Yüklenilen Kdv açısından indirim konusu ve Yüklenilen Kdv yapılması mümkün olmadığı gibi gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde de gider olarak dikkate alınamaması gerekir.Dolayısıyla yukardaki muhasebe kaydının ;
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
153 TİCARİ MALLAR 10.000
689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 2000
689.01 KKEG 2000
360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 2.000
360.01 KDV 2000
679 DİĞER OLG.DIŞI GELİR VE KARLAR 10.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Yukardaki kayıtta 191- İnd.Kdv'nin bizim kayıtlarımızda 689-Kkeg hesabına, 360-Öd.Vergi Fonlar hesabının ise 360-Sorumlu Sıfatı ile ödenecek Kdv hesabına 331-Ortaklara Borçlar hesabının ise kesinlikle 679-Diğer Olg.Gelir ve Karlar hesabı olması gerekir.Çünkü şirketi tüzel kişi olarak düşünürsek burda Belgesiz Malı Ortağa borçlanmak mümkün değil.Örnekler burda çoğaltılabilir
Burada belgesiz bir şekilde fiili olarak mükellefin stoklarında bulunmasına rağmen yasal defter ve belgelerinde görülmeyen stoklar, yukarıdaki muhasebe kaydı ile stoklara alınmasının yanında, KDV Kanunu’nun 9/2 maddesine belgesiz mal bulunduran mükellefe adına tarh edilen KDV tutarı da indirimler arasına alınmaktadır.(KDV'nin indirimler arasına alınması görüşüne katılmadığımızı belirttik) Diğer yandan vergi ziyaı cezası kanunen kabul edilmeyen gider olarak muhasebeleştirilmektedir.
- MALİYETLERİN OLMASI GEREKENDEN FAZLA GÖSTERİLMESİ
Mükellefler satışların maliyetini dönem kazancını düşürecek şekilde tespit edebilmektedirler. Bu durumla karşılaşan vergi denetim elemanı da bulduğu bu matrah farkına cezalı tarhiyat içeren VİR tanzim edecektir.
Örnek 7: Bir Vergi Müfettişi yaptığı vergi incelemesinde, mükellefin üretim maliyetinin tespitinde hata olduğu sonucuna varmıştır. Şirket üretim maliyetine dahil etmesi gereken tutarı, doğrudan gider yazarak muhasebeleştirmiştir. Yapılan bu işlem dolayısıyla inceleme döneminde üretilip satılan mamulün toplam maliyeti 1.000.000 TL artmıştır. Bu maliyetin 200.000 TL’lik kısmı dönem içinde üretilip stokta kalan ürüne ilişkin olduğu sonucuna varılmıştır.
Vergi denetim elemanı yazdığı VİR ile söz konusu gideri dönem giderlerinden çıkartarak üretim maliyetine dahil etmiştir. Stokta kalan 200.000 TL’lik kısmı ise ilgili ürünün stok değerine ilave etmiştir. Bu nedenle 200.000 TL’lik matrah farkı doğmuştur.
Yazılan VİR mükellef tarafından uzlaşmaya konu edilmiş olup, kesinleşen vergi, ceza ve gecikme faizi şu şekildedir.
Tarh edilecek vergi (200.000*0,20=): 40.000 TL
Kesilecek Vergi Ziyaı Cezası: 3.000 TL
G. Faizi: 2.200 TL
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
152 MAMULLER 200.000
770 GYG 5.200
770.01 KKEG vergi cezası ve g.faizi 5.200
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 160.000
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 40.000
369 ÖDN. DİĞ. YÜK. 5.200
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
- GİDERLERİN FAZLA GÖSTERİLMESİ
Yapılan vergi incelemelerinde gider hesaplarının olması gerekenden fazla olarak belirlendiği ve buna istinaden vergi denetim elemanları tarafından cezalı tarhiyat içeren VİR’ler tanzim edilmektedir.
Örnek 8: Bir Vergi Müfettişi yaptığı vergi incelemesinin sonucunda, mükellefin VUK 323 şartlarını taşımadığı halde, 50.000 TL olarak kayıtlı senetsiz alacaklarının tamamı için karşılık ayırdığını tespit etmiştir. Mükellefin 2010 hesap dönemi sonunda yaptığı muhasebe kaydı şu şekildedir.
--------------------------------------------------31.12.2010--------------------------------------------
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 50.000
120 ALICILAR 50.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
654 KARŞILIK GİDERİ 50.000
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 50.000
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
İnceleme sonucunda tarh edilen vergi, kesilen ceza ve faizler 03.07.2012 tarihinde kesinleşmiştir.
Tarh edilen vergi (50.000*0,20=): 10.000 TL
Vergi Ziyaı Cezası: 10.000 TL
Gecikme Faizi: 200 TL
--------------------------------------------------03/07/2012--------------------------------------------
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 50.000
770 GYG 10.200
770.01 KKEG vergi cezası ve g.faizi 10.200
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 40.000
368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 10.000
369 ÖDN. DİĞ. YÜK. 10.200
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
- İÇİNDE BULUNAN DÖNEME AİT MATRAH FARKLARI
Cari yıla ilişkin bir inceleme esnasında tespit edilen ve gerçekte olması gereken matrah ile beyan edilen vergi matrahı arasındaki farktır. Fark gelirin eksik beyan edilmesi ve/veya giderlerin ve maliyet arttırıcı unsurların fazla beyan edilmesi gibi iki temel nedene dayandırılabilir. Farkın neden ve sonuçlarının tespitine göre işlenmesi gerekli olan ilgili hesaplara işlenmelidir.
Örneğin bir satış tutarı rakamsal olarak eksik beyan edildi ise, tespit edilen fark yine ilgili satış hesabına kaydedilmelidir.
Örnek 9: KDV hariç 1.000 TL tutarındaki bir emtia sehven 100 TL olarak kayıtlara intikal ettirilmiştir. (Mal bedeli peşin olarak alınmıştır.) Gerekli işlemlerde hatalı tutar üzerinde yapılmış olup fark inceleme esnasında ortaya çıkarılmıştır. Yapılması gereken kayıt şu şekildedir.
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
100 KASA 1.062
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 900
391 HESAPLANAN KDV 162
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Aktif hesap net olarak tespit edilebiliyorsa mutlaka olması gereken hesap kullanılmalıdır. Şayet ilgili aktif hesap net olarak tespit edilemiyorsa 689 numaralı Diğer Olağan Üstü Gider ve Zararlar Hesabı kullanılabilecektir. Ancak bu hesaba kaydedilen tutar dönem kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır. Ya da şu görüşte ileri sürülebilecektir. Söz konusu işlem bir personelin hatası nedeniyle meydana geldiyse ve bu fark personele ceza olarak ödettirilecekse borçlu hesap 135-Personelden Alacaklar hesabı da olabilir
- BİLEREK SAHTE BELGE KULLANMA
Mükellefler gerek gelir ve kurumlar vergisi matrahını aşındırmak ve düşük göstermek, gerekse Katma Değer Vergisi açısından indirimlerini artırmak ve bu suretle ödenecek katma değer vergisini azaltmak ya da hiç ödenecek KDV beyan etmemek için sahte belge kullanabilmektedirler. Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesinde sahte belge; “Gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belgedir” şeklinde tanımlanmıştır.
Buna göre mükellefler gerçek bir mal ya da hizmet alımına istinat etmeyen, vergi kaçırma ya da ticari ilişkiler açısından şirket kârını gizleme saikiyle kullanmış olduğu sahte belgeleri muhasebe kayıtlarına almakta, bu belgeleri gider ya da maliyet olarak kaydetmektedirler. Vergi incelemeleri sırasında tespit edilen bu durumlarda söz konusu gider ya da maliyetler gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespiti açısından eleştiri konusu yapılmasının yanında bu sahte belgelere dayanılarak yapılan KDV indirimi de ret edilmektedir. Bu durumda ilave gelir veya kurumlar vergisi tarhiyatı yapılmasının yanında duruma göre devreden KDV’nin azaltılması ya da ilave KDV tarhiyatı sonucuna da gidilmektedir.
Örnek 10: X İşletmesi A.Ş. ‘nin 2006 t. yılı hesap ve işlemleri üzerinde 15.02.2008 tarihinde yapılan vergi incelemesi neticesinde mükellef kurumun Aralık/2006 döneminde KDV dahil 64.800 TL’lik gerçek mal ya da hizmet alımına istinat etmeyen sahte faturayı bilerek yasal defter ve kayıtlarına gider olarak kaydetmiş ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate almıştır. Ayrıca mükellefin Aralık/2006 dönemine ait sonraki döneme devreden katma değer vergisi tutarı 5.000 TL’dir. Vergi inceleme raporunda önerilen kurumlar vergisi, katma değer vergisi ve vergi ziyaı cezaları aşağıdaki gibidir. KDV oranı; %8’dir. (Diğer vergi ve yasal yükümlülükler ihmal edilmiştir.)
KDV Hariç Tutar (64.800/1,08=): 60.000 TL
Tarh edilecek Kurumlar Vergisi (60.000*0,20=): 12.000 TL
Vergi Ziyaı (KV): 36.000 TL (VUK 344/2 gereği vergi ziyaı 3 kat kesilmiştir.)
Katma Değer Vergisi: 4.800 TL
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 64.800
689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 36.000
689.01 KKEG
570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI 48.000
360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 48.000
360.01 KV 12.000
360.02 Vergi Ziyaı 36.000
190 DEVREDEN KDV 4.800
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
131-Ortaklardan Alacaklar hesabı için yaptığımız açıklama burda da geçerli
Muhasebe kaydında da görüleceği üzere sahte fatura bilerek kullanılarak şirket dışına aktarılan varlıklar ortaklar cari hesabı borçlandırılarak şirket varlıkları arasına alınmış, diğer yandan Katma Değer Vergisi açısından daha önce indirimler arasına alınan 4.800 TL’lik KDV indirimler arasından çıkarılmış devreden KDV azaltılmıştır. Hesaplanan Kurumlar Vergisi tahakkuk ettirilmiş, üç kat Vergi Ziyaı Cezası Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) olarak muhasebeleştirilmiştir
Diğer yandan Ocak/2007’den itibaren devreden KDV’nin düzeltilmiş durumunun dikkate alınarak ilgili dönem (ay) sonu KDV Tahakkuk-Mahsup kayıtlarının yeniden düzenlenmesi gerekir.
- BİLMEYEREK SAHTE BELGE KULLANMA
Mükellefler gerek gelir ve kurumlar vergisi matrahını aşındırma amacı gütmeden bazen günlük ticari hayatın gereği olarak mal ve hizmet satın almakta, ancak alınan bu mal ve hizmetin belgesi olarak satıcı firma sahte belge düzenlemektedirler. Bu kapsamda mal ya da hizmeti satın alan firma, satıcı firmanın mükellefiyetini ya da vermiş olduğu belgenin niteliğini araştırma imkanı ve zamanı çoğunlukla olmamakta, ödemeler de nakit olarak yapılmaktadır. Bu durumda yapılan incelemelerde kullanılan belgenin kullanıcı şirket açısından gider ya da maliyet yönüyle kabulü, ancak Katma Değer Vergisi açısından indirim reddi sonucuyla karşılaşmaktadır. (Diğer vergi ve yasal yükümlülükler ihmal edilmiştir.)
Örnek 11: Yukarıdaki örnekte mükellefin bu faturaları bilmeden kullandığı kanaatine varılırsa aşağıdaki kayıt yapılmalıdır.
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
689 D. O. GİDER VE ZARARLAR 4.800
689.01 KKEG
190 DEVREDEN KDV 4.800
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
- MUHASEBE HATALARI
Muhasebe hataları unutkanlık, dikkatsizlik veya bilgisizlik yüzünden muhasebe ile ilgili işlem, kayıt ve hesaplarda yapılan yanlışlıklardır. Genelde kasıt unsuru taşımayan yanlışlıklardır. Kasıt unsurunun olması halinde hatadan bahsetmek mümkün olmayacaktır. Bu durumda muhasebe hilesinin varlığı söz konusu olacaktır. İşletmelerde yapılan muhasebe hatalarına ait örnekler ve muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir.
Örnek 12: X İşletmesi A.Ş.’nin 2006 t. yılı hesap ve işlemleri üzerinde 15.02.2008 tarihinde yapılan vergi incelemesi neticesinde mükellef kurumun Aralık/2006 döneminde KDV dahil 5.900 TL tutarındaki bir gider faturasını yasal defterlerine hataen aşağıdaki gibi kaydettiği tespit edilmiştir. (KDV oranı %18’dir.)
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
191 İND. KDV 5.000
770 GYG 900
320 SATICILAR 5.900
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Bu durumda fazladan (5.000 – 900 ) 4.100 TL’lik fazladan indirim konusu yapılan Katma Değer Vergisi mevcuttur. Bu kaydın düzeltilmesi gerekir. Yine diğer yandan da 4.100 TL’lik eksik gider yazma nedeniyle Kurumlar Vergisi Matrahı olması gereken tutardan fazla beyan edilmiştir.
Söz konusu yanlışlık vergi incelemesi yapılmadan doğrudan doğruya mükellefin kendisi tarafından aynı dönem içerisinde tespit edilmiş olsaydı yapılacak düzeltme kaydı aşağıdaki gibi olmalıydı.
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
770 GYG 4.100
191 İND. KDV 4.10
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Yukarıdaki şekilde düzeltilen bu işlem Ocak/2008 tarihinde düzeltilmiş olsaydı, mükellefin devreden KDV tutarının 10.000 TL olduğu varsayımı altında yapılacak düzeltme ise aşağıdaki şekilde olmalıydı.
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLAR 4.100
190 DEVREDEN KDV 4.100
-----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------
Bu şekilde yapılan muhasebe kaydı ile Devreden KDV tutarı düzeltilmiş, önceki dönemde eksik yazılan gider tutarı Önceki Dönem Gider ve Zararlar Hesabına atılarak muhasebeleştirilmiştir. Ancak bu gider muhasebe ve temel mali tabloların düzenlenmesi ilkelerinden dönemsellik ile belli döneme ait gelir ve kârların yine aynı döneme ait gider ve zararlar ile karşılaştırılması ve bu şekilde muhasebeleştirilmesi ilkeleri gereğince “Kanunen Kabul Edilmeyen Gider” olarak muhasebeleştirilmelidir.
Bu işlemler mükellef tarafından düzeltilmeden önce bir vergi inceleme elemanı tarafından vergi incelemesi yapılıp, bu inceleme sonucunda yazılan rapora göre sonraki döneme devreden KDV tutarının düzelme yapılsaydı yine yapılacak muhasebe kaydı da yukarıdaki gibi olacaktı.
- SONUÇ
Vergi incelemesi sonucu bulunan matrah farklarının kanuni defterlere intikal ettirilmesi gerek mali tablolarının, gerekse incelenen dönemin sonuçlarının gerçeği yansıtabilmesi bakımından önem teşkil etmektedir.
Vergi incelemesi sonucunda mükelleflerin vergiye ilişkin ödevlerini yerine getirmedikleri veya eksik yerine getirdikleri tespit edilebilir.
Yapılan inceleme sonucunda üzerinden vergi ödenmesi gereken asıl vergi matrahı ile mükellefin beyan ettiği vergi matrahı arasındaki fark tespit olunur ve mükellef bu matrah üzerinden ilgili vergileri öder.
İlgili dönemde matrah farkına esas teşkil eden olay vuku bulmasaydı söz konusu dönemde mükellefin fark kadar gelirlerini yüksek beyan edeceği veya giderlerini düşük beyan edeceği aşikardır. Bu mantık çerçevesinde mükellef fark kadar ya dönem karını eksik beyan etmiştir ya da dönem zararını yüksek beyan etmiştir. Dolayısıyla sonraki dönemlerde ortaya çıkan matrah farkı da geçmiş yıllara ilişkin karı arttırıcı veya zararı azaltıcı unsur olarak muhasebeleştirilmelidir.
Kaynak ; Ahmet KORKMAZ[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
Son düzenleme: