Sayın Tamer Başkan,
Bir siteden alıntı yaptım.Bu işi 35 sene yapan bir arkadaşımın yazdıklarından herhalde Tebliğ Taslağının geneli hakkında biraz malumat verir.Zaten Taslak okununcuda böyle olduğu anlaşılıyor.Sizin gibi bağımlı çalışanlarda ve çok personeli olan yerlerde sorun olmaz ama bürolarda problem olur
3.1- Yevmiye Kayıtlarında Bulunması Gereken Asgari Bilgiler
Muhasebe Programlarının içermesi gereken ve her bir yevmiye kaydında bulunması gereken asgari bilgiler aşağıdadır.
Bu ifade biçimi, aşağıda listelenen asgari bilginin her bir yevmiye kaydında bulunması gerekliymiş gibi bir sonuç vermektedir ki, bu olanaksızdır. Mal ya da hizmet alışı ile ilgili bir yevmiye kaydında, listenin 6. maddesindeki müşteri bilgisi, ya da 13. maddesindeki personel bilgileri bulunamaz. Ama ifade biçimine göre, 14 maddede belirtilen bilgilerin tamamının her yevmiye kaydında olması gerektiği anlamı çıkmaktadır.
Öte yandan, aşağıda 14 madde halinde listelenen bilgilerin tümünün yevmiye maddelerinde bulunması, yevmiye defterinin yevmiye defteri olmaktan çıkarak, stok, personel v.b. modüllerindeki bilgilerin tümünü içeren değişik ve dünyada örneği olmayan bir defter haline gelmesi sonucunu doğuracaktır.
Listedeki 1-6. ve 14. maddelerde belirtilen gerekliliklerin tümü doğrudur. Zaten bu gün uygulanan sistemde de bu hususlar mevcuttur. Bu hususların bir bölümü de, (Örn. 1. ve 2. maddelerde istenen bilgiler) bilgi işlem ortamında kendiliğinden üretilmektedir.
Uygulanması olanaksız olan maddelerin hemen altında, uygulamanın neden olanaksız olduğu, örnekleri ile açıklanmıştır.
1. Yevmiye fişinin tarihi ve yevmiye madde numarası
2. Yevmiye fişinin cinsi (mahsup, tahsil, tediye) ve numarası
3. Tüm hesapların en alt seviyesindeki kodları ve isimleri
4. Dayanak belgelerin tarih, seri ve sıra numarası
5. Belge türü (fatura, irsaliyeli fatura, gider pusulası v.b.)
6. Müşterinin adı-soyadı, unvanı
6. madde, “Müşterinin ve satıcının adı, soyadı veya unvanı” biçiminde genişletilmelidir.
7. Mal ve/veya hizmet satın alan veya satın alınan kişinin Vergi Kimlik Numarası ve T.C. Kimlik Numarası (gerekmesi halinde)
Bu maddede istenilen bilgiler, T.C. Kimlik numarası hariç, satılan veya alınan mal ve/veya hizmete ilişkin belgede ve ilgili stok program modülünde zaten mevcuttur. Bu bilgilerin ayrıca yevmiye maddesine aktarılması, yevmiye kayıtlarını gereksiz biçimde ve önemli ölçüde arttıracak ve hantallaştıracak, gereksiz bir angarya oluşturacaktır. Bir süre sonra zaten T.C. Kimlik Numarası, vergi numaralarının yerine geçecek ve belgelerde bu numaralar yer alacaktır. Belgelerde yer alan bu bilgi, yevmiye kaydında nasıl bir yarar sağlayacaktır, anlaşılamamaktadır.
8. Mal veya hizmetin cinsi, fiyatı-miktarı, tutarı.
Alınan ya da satılan mal veya hizmetin cinsi, fiyatı, miktarı, stok modülünde izlenmesi gereken bir bilgidir. Bu tür bilgilerin aynı zamanda yevmiye kayıtlarında da izlenmesi, stok modülünü gereksiz, yevmiye kayıtlarını da tanınmaz ve hantal bir hale getirecektir. Yapılmak istenilen uygulama muhasebe bilimine de aykırıdır.
Öte yandan, bu tür bir kayıtlama sistemi, belki, bünyesinde muhasebe servisi kurmuş olan çok az sayıda işletmede büyük bir zorlanma ile yürütülebilir. Bu tür büyük işletmelerde dahi her işlemin tüm detaylarıyla yevmiye kayıtlarına aktarılması, gerek meslek mensubunun gerekse denetim elemanlarının çalışmalarını sekteye uğratacaktır. Oysa, meslek mensupları, gerek kayıt gerekse denetim aşamasında beklenen bilgileri gerekli kaynaklardan elde edip raporlayacak ehliyet ve yeteneğe sahip durumdadır.
Günümüzde, her bilgi kendi bölümünde işlenip izlenmekte ve istenen bilgi istenen biçimde rapor edilebilmektedir. Var olan her bilginin yevmiye kayıtlarına aktarılması, bu nedenle gereksiz ve muhasebe kuramlarına aykırıdır.
Öte yandan, ülkemizdeki işletmelerin % 99’u KOBİ niteliği taşımaktadır ve bunların en az % 90’ının muhasebe işlemleri muhasebe bürolarında yürütülmektedir. Söz konusu muhasebe bürolarının genel yapısına bakıldığında da, her bir büroda işlemi yürütülen bilanço usulüne tabi işletme sayısı ortalama 50 – 60 civarındadır. Bu sayı, hizmet verilen işletme büyüklüğüne göre 15 –20’ye düşebildiği gibi 80 – 90’a da çıkabilmektedir. Bürolarda verilen hizmet, muhasebe hizmetidir, stok bilgilerinin izlenmesi doğrudan müşteri işletmenin sorumluluğundadır.
Bu bürolar, Maliye Bakanlığı’nca yayımlanan asgari ücret tarifelerindeki fiyatlarla, bu sayıda müşteri ile ancak ayakta durabilmektedirler.
Yevmiye kayıtlarında, alınan ya da satılan mal ve hizmetlerin cinsi, fiyatı ve miktarı bilgilerinin de gösterilmesi halinde, bu bürolarda hizmet verilebilecek müşteri sayısının en fazla 10 olması gerekeceği açıktır. Müşteri sayısı aşırı biçimde azalacak, ama kayıt yükü aksine artacaktır. Öte yandan, 80 – 90 müşteri ile çalışan bir muhasebe bürosu bu sayıyı 10’a indirme zorunluluğunda kalınca, bu kadar sayıda müşteri ile faaliyetini sürdürmek ve artan iş yükünü karşılamak için, ücret tutarlarını en az 10 kat arttırmak zorunda kalacaktır. Bunun başka yolu yoktur.
Arttırılan bu bedellerin, zaten bu günkü tutarları ödemekte zorlandığını ileri süren işletmelerce nasıl karşılanabileceği belirsizdir.
Aslında, tüm tebliğ taslağında konunun muhatabı vergi ödevlileri gibi kabul edilmiş durumdadır ama, ödevlileri konunun sadece bu yönü ve belge akışı ilgilendirmekte, geriye kalan tüm yük meslek mensuplarının omuzlarına yüklenmektedir. Konunun parasal yönü ile ilgili olarak müşteri örgütlerinin nasıl bir tavır alacakları da merak konusudur.
Bütün bu bilgilerin muhasebe kayıtlarına girilmesi yerine, muhasebe, stok ve personel kayıtlarını içeren elektronik ortamdaki yedeklerin bir örneğinin istenilen dönemde bakanlığın ilgili birimlerine verilmesi, daha uygun bir uygulama olacaktır.
Sonuç olarak, bu bilgilerin istenmesi gerektiğini düşünen zatın, ömründe hiçbir muhasebe kaydı girmemiş olduğu çok açık bir gerçektir.
9. Katma Değer Vergisi (birden fazla malın bulunduğu faturalarda her bir malın KDV tutarı ve oranı)
Satış faturalarının kaydında, farklı KDV oranlarına tabi satışların matrah ve KDV ayrımları zaten yapılmaktadır. Hesap planlarının alt yapısı da buna göre düzenlenmektedir. Bu satışların cins ve miktar itibariyle izlenmesi de halen işletmelerin sorumluluğundadır. Yevmiye kayıtlarında, halen satışlar ve KDV tutar olarak izlenmektedir. Muhasebe bilgileri için de bu yeterlidir.
Ancak bu satışların KDV tutarlarının, yevmiye kayıtlarında da her bir mal için ayrı ayrı kayıtlanması, yine gereksiz bir angaryadır. KDV oranlarına göre ayrıştırılarak belge bazında kayıt yapılması yeterli ve gereklidir. Mevcut uygulama da zaten bu çerçevededir.
Öte yandan, alınan mal ve hizmet için, her bir mal ve hizmetin KDV tutar ve oranının ayrı ayrı kayda alınması, hiç kimsenin hiçbir yerde işine yaramayacak, ama muhasebe kaydını yapan kişinin isyanına yol açacak bir angarya uygulamasıdır. İndirilecek KDV tutarının her yerde toplu olarak kullanıldığı, KDV iadeleri için gerekli bilgilerin de muavin kayıtlardan elde edildiği de bilinen bir gerçektir.
8. madde için diğer belirtilenler, bu madde için de aynen geçerlidir.
10. Özel Tüketim Vergisi (birden fazla malın bulunduğu faturalarda her malın ÖTV tutarı ve oranı)
Yukarıda KDV konusunda belirtilenler, bu madde için de geçerlidir.
11. Özel İletişim Vergisi
Yukarıda KDV konusunda belirtilenler, bu madde için de geçerlidir.
12. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi
Yukarıda KDV konusunda belirtilenler, bu madde için de geçerlidir.
13. Çalışan kişilerin sayısı, adı-soyadı, ücreti, tevkif edilen gelir vergisi ve prim ödemeleri tutarı
Bu maddede istenilen bilgiler, personel işlemlerinin izlendiği program modülünde tüm açıklığı ile mevcuttur.
Birkaç personelin çalıştığı bir işyerinde, bu bilgiler belki yevmiye kayıtlarına girebilir. Ama, yüzlerce veya binlerce personelin çalıştığı bir işyerinde bu bilgilerin kişi bazında tek tek girilmesi, yevmiye kaydını yevmiye kaydı olmaktan çıkartacak bir uygulamadır.
Muhasebenin bir kayıt standardı da vardır. Bir yandan UFRS uygulamaları gündeme gelirken, bir yandan da tüm bu uygulamaları, tüm bu standartları ters yüz edecek zorlamalar, kabul edilemez.
Kaldı ki, tüm bu bilgilerin yevmiye kayıtlarında bulunması konusunda ısrarcı olunduğu takdirde, bu gün 500 sayfa yevmiye kaydı dökülen bir işletmede, sayfa sayısı en az 5000 olacak, bu durum gereksiz noter harcı, kırtasiye gideri yaratacağı gibi, bu kadar sayfanın denetlenmesi de denetim elemanları açısından olanaksız hale gelecektir.
Oysa hedef, görünürde denetimin kolaylaştırılmasıdır.
Eğer hedef gerçekten denetim ağının yaygınlaştırılması ve bu yolla kayıt dışının engellenmesiyse, bu hedefe, muavin kayıtların istenilmesi, stok ve personel modüllerini yevmiye kaydıyla karıştırmadan ayrı rapor istenilmesi ile ulaşılabilir.
Ba ve Bs formları ise, kaliteli muhasebe programları tarafından zaten otomatik olarak hazırlanmaktadır.
14. Açıklama ve diğer bilgiler
Mükelleflerin, tutarına bakılmaksızın alış faturalarını asgari bilgileri içerecek şekilde kaydetmeleri zorunlu olup 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Maliye Bakanlığınca tespit belirlenen fatura düzenleme sınırı altındaki satış kayıtlarını asgari bilgilerin hepsini içerecek şekilde kaydetmeleri ihtiyaridir. Yevmiye kayıtları belirtilen esaslara göre asgari bilgilere sahip olmakla ve gerektiğinde inceleme elemanlarına ibraz edilmekle beraber muhasebe programları yevmiye kayıtlarının yevmiye defterine yukarıdaki asgari bilgileri içerecek şekilde ayrıntılı veya toplam tutarlar olarak kaydedilmesine izin verebilir şekilde hazırlanabilir.
Yukarıda, 8. ve 9. maddelerde mal ve hizmet alış ve satışı konusunda belirtilenler bu paragraf için de geçerlidir.
Muhasebe kayıtları en alt seviye kodlarına göre kaynak belge ilişkisini sağlamalıdır. Yevmiye fişinde defteri kebir hesabı, ara hesaplar ve en alt seviye kodları ve isimlere göre listelenmelidir.
Tebliğ taslağındaki en doğru ifade bu paragraftaki ifadedir. Olması gereken yevmiye kaydı tanımı budur.
3.2- Hesapların En Alt Seviyede Kodlanması, Hesap İsimlerinin Kullanılması ve Listelenmesi:
Muhasebe programlarında 3’lü ana hesaplar ile birlikte aynı zamanda detay hesaplarının da çalıştırılması ve istenmesi halinde ana hesap bazında veya detay hesap bazında bilgiye ekranda ulaşılmasının ve başka bir ortama aktarımının ve analizinin sağlanması zorunludur.
Bu itibarla, aşağıdaki örnekteki gibi veya benzeri detaylı kodlama sisteminin mükellefler tarafından yapılması ve istenildiğinde hem ana hesap hem de detaylarına ilişkin bilgilere ulaşılması gerekmektedir.
Kural olarak yukarıdaki açıklamalar doğrudur. 3’lü ana hesapların yanı sıra, kullanılan tüm alt hesapların da mizan ve muavin dökümleri alınabilmelidir, halen alınmaktadır da..
Ancak, örnek olarak verilen muhasebe kaydı incelendiğinde, 600 hesap altında her mal çeşidi için ayrı bir alt hesap açıldığı, 191 hesap altında da KDV oranlarına göre alt hesaplar açıldığı görülmektedir.
600 hesabın altına her mal çeşidi için ayrı bir alt hesap açma işlemi bir iki kalem mal satışı ile uğraşan işletmeler için olabilir. Ama, yüzlerce mal çeşidi olan en basit bir beyaz eşya ticarethanesi ya da basit bir bakkal dükkanında bu uygulamanın yapılması olanaklı değildir. Yukarıda da belirtildiği gibi, o kayıt yevmiye kaydı olmaktan çıkar, yevmiye - stok karışımı bir kayıt haline gelir, o kaydı yapacak kimse de bulunamaz..
Aynı örnekte, 191 hesabın altına da ödenen KDV yüzde oranlarına göre alt hesaplar açıldığı görülmektedir. 191 hesabın altına açılan bu alt hesapların bir anlamı ve yararı yoktur. İndirilecek KDV tutarı bir toplam olarak beyan edilir. Detay gerekli olduğu zaman ise, muavin kayıtlara başvurulur, sorun çözülür.
Aslında Maliye Bakanlığı, muhasebe sistemine, kullanılacak alt hesap yapısına müdahale etmemeli, bu konuyu uygulamacı meslek mensubuna bırakmalıdır. Bu dünyanın her tarafında da böyledir. İstenilecek bilgi çeşidi bildirilir, bu bilginin verilmesi meslek mensubu aracılığıyla sağlanır. Alt hesap yapısı meslek mensubunun sorumluluğundadır. Meslek mensubu bu yapıyı muhasebe standartları ve sistemini göz önünde tutarak oluşturur.
Yukarıdaki bilgilere göre eğer 600 Yurt İçi Satışlar hesabının tamamının istenmesi halinde detay hesapları ile birlikte ekranda gözükmelidir. İstenilen bilgi sadece pantolon satışları ise; 600 02 001 Pantolon Satışları hesabı veya istenilen bilgi 120 01 003 Hesap kodlu Adana müşterilerinden Z şahsına ait cari hesaplar ise sadece bu hesaba ilişkin ayrıntılı bilginin elde edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, muhasebe yazılımları yukarıdaki örnekteki gibi ana hesap ve detaylarına ilişkin bilgilere ulaşımı sağlamalıdır.
Yinelemek ve özetlemek gerekirse, yukarıdaki paragrafta istenilen bilgilerden pantolon satışlarına ilişkin bilgi, işletmenin stok çalışmalarından, diğer tüm bilgiler muhasebe kayıtlarından çıkartılabilir. Pantolon satışlarının da yevmiye kayıtlarından çıkartılması istenildiğinde, o muhasebe, muhasebe olmaktan çıkmış demektir.
__________________
:? :x
