HİSSE SENETLERİ SATIŞINDA DEĞER ARTIŞ KAZANCI
I.GİRİŞ
Bilindiği üzere şirketler, başta Sermaye yapılarını güçlendirmek gibi nedenlerle Hisse senedi alım satımına başvururlar. Biz yazımızda bu nedenler üzerinde durmayacağız.
Peki Hisse Senedi ne anlama gelmektedir?
Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan,
· Belirli ortaklık sermayesine katılma payını temsil eden,
· Yasal şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş
kıymetli evrağa hisse senedi denir.(1)
bununla birlikte Hisse Senetlerinin Sahiplerine sağladığı haklar aşağıdaki gibidir;
??Ortaklık hakkı,
Yönetime katılma (oy) hakkı (Şirket genel kurullarına katılıp, alınacak kararlar için oy kullanma hakkı)
Kar payı alma hakkı,
Rüçhan hakkı(Yeni pay alma hakkı) (Şirket?in gerçekleştireceği sermaye artırımı nedeniyle ihraç edeceği yeni payları öncelikli olarak alma hakkı),
Tasfiyeden pay alma hakkı,(Şirket?in tasfiye olması durumunda tasfiye sonucuna payı oranında katılma hakkı)
Bilgi edinme hakkı,(Yönetim kurulunun düzenleyeceği faaliyet raporu, denetim kurulunun düzenleyeceği denetim kurulu raporu, bilanço, gelir tablosu ve kar dağıtım tablosunu inceleme hakkı, genel kurulda soru sorma hakkı, denetçilere şikayet etme hakkı v.b.)
Bedelsiz pay alma hakkı (Şirket?in içkaynaklardan (yeniden değerleme fonu, olağanüstü yedek akçe v.b. ) yapacağı sermaye artırımlarında, sahip olduğu pay oranı çerçevesinde katılma hakkı)??(2)
Bununla birlikte, hisse senedi Türleri , Nama-Hamiline ve Adi-İmtiyazlı olarak ayırıma tabi tutulabilir.Ayrıca hisse senetlerinden elde edilecek gelir
Kar Payı
Sermaye Kazancı?dır.
II. HİSSE SENEDİ VE DEĞER ARTIŞ KAZANCI
Konuya ilişkin olmak üzere, Saygıdeğer Hocam Veysi SEVİĞ, Hisse Senedi alım-satımında ticarilik başlıklı yazısında , ??Yasal düzenleme gereği kişilerin ticari organizasyon dışında alım-satım konusu yapmış bulundukları hisse senetlerinden elde etmiş bulundukları kazançlar "değer artış kazancı" sayılmakta, bu tür kazançlar yasa ile belli edilmiş koşullar çerçevesinde beyan edilmektedir. Buna göre hisse senedi alım- satımından doğan kazancın "değer artış kazancı" sayılması halinde;
Söz konusu kazancın ticari bir organizasyon içerisinde sağlanmamış olması gerekmektedir.
Bir şahsın hisse senedi alım-satım işlemini ticari bir organizasyon çerçevesinde yapıp yapmadığını belirleyebilmek için mevcut yasal düzenlemeleri değerlendirmek zorunlu olmaktadır.
Hisse senedi alım-satımı işleminin belli bir organizasyon içersinde yapılması ticari faaliyetin ana unsuru olmaktadır. Bu bağlamda devamlılık unsurunun objektif belirtisi ise ticari organizasyonun varlığı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir başka anlatımla, hisse senedi alım-satımı ticari bir organizasyon içersinde yapıldığında devamlılık amacının varlığı kabul edilmelidir.
Maliye Bakanlığı yayımlamış bulunduğu 232 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği'nin birinci bölümünde açıkladığı üzere "...hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların değer artışı kazancı olarak vergilendirilmesinde yıl içinde yapılan işlem sayısının birden fazla olmasının bir önemi" yoktur. Dolayısıyla yine aynı açıklamalar uyarınca "ticari bir organizasyon gerektirecek nitelikte alım-satım işlemlerinin yapılması halinde elde edilecek kazançların ticari kazanç olarak vergilendirilmesi" gerekir.??
Bununla birlikte, Anonim şirket hisselerinin satışında değer artışı kazancı hesaplanıp hesaplanmayacağı hk. Verilen bir muktezada, borsaya kayıtlı olmayan Anonim şirket hissedarının şirketteki nominal 50.000._TL. olan hissesini 150.000._TL. ye satması durumunda satıştan elde edeceği kazancın nasıl vergilendirileceği ve değer artışı kazancının hesaplanmasında herhangi bir istisna tutarının olup olmadığı konularında görüşü sorulmuş olup,
Buna göre,
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun ?Değer artışı kazançları? başlıklı Mükerrer 80. maddesinde; ?Aşağıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artış kazançlarıdır.
1.(5281 sayılı Kanunun 27 nci maddesiyle 01.01.2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere değişen bent. Yürürlük; 01.01.2006) İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar.
?
4. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar.
?
Bu maddede geçen ?elden çıkarma? deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade eder.
Bir takvim yılında elde edilen değer artış kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, (200. yılı için) ???._Türk Lirası gelir vergisinden müstesnadır??hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun "Safı Değer Artışı" başlıklı mükerrer 81. maddesinde; "Değer artışında safi kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından, elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedelleri ile elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle bulunur. Hâsılatın ayın ve menfaat olarak sağlanan kısmının tutarı Vergi Usul Kanununun değerleme ile ilgili hükümlerine göre tayin ve tespit olunur.
Maliyet bedelinin mükelleflerce tespit edilememesi halinde maliyet bedeli yerine; Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, takdir komisyonlarınca tespit edilecek bedel, kazancı bilanço veya işletme hesabı esasına göre tespit edilen işletmelerde ise son bilançoda veya envanter kayıtlarında gösterilen değer esas alınır.
?
Menkul kıymetlerin elden çıkarılmasında, iktisap bedelinin tevsik edilememesi halinde Vergi Usul Kanununun 266 ncı maddesinde yazılı itibari değer iktisap bedeli olarak kabul edilir.
III.SONUÇ
Bize görede ,Yine aynı muktezada belirtildiği üzere,Anonim şirkete ait hisse senetlerinin ilk iktisap tarihinden itibaren iki yıllık süre dolmadan satılması halinde satıştan elde edilecek kazancın Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80/1. maddesi kapsamında vergilendirilmesi gerekmekte olup, anonim şirketin hisse senedi çıkarmaması durumunda ise, hisse satış işlemi Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80/4. maddesi kapsamında değerlendirileceğinden, süre şartına bağlı olmaksızın satıştan elde edilecek kazancın değer artışı kazancı olarak vergilendirileceği tabiidir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
(3)T.C.GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı(Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü)
Kadir DODİ
Mali Müşavir-Denetçi
I.GİRİŞ
Bilindiği üzere şirketler, başta Sermaye yapılarını güçlendirmek gibi nedenlerle Hisse senedi alım satımına başvururlar. Biz yazımızda bu nedenler üzerinde durmayacağız.
Peki Hisse Senedi ne anlama gelmektedir?
Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan,
· Belirli ortaklık sermayesine katılma payını temsil eden,
· Yasal şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş
kıymetli evrağa hisse senedi denir.(1)
bununla birlikte Hisse Senetlerinin Sahiplerine sağladığı haklar aşağıdaki gibidir;
??Ortaklık hakkı,
Yönetime katılma (oy) hakkı (Şirket genel kurullarına katılıp, alınacak kararlar için oy kullanma hakkı)
Kar payı alma hakkı,
Rüçhan hakkı(Yeni pay alma hakkı) (Şirket?in gerçekleştireceği sermaye artırımı nedeniyle ihraç edeceği yeni payları öncelikli olarak alma hakkı),
Tasfiyeden pay alma hakkı,(Şirket?in tasfiye olması durumunda tasfiye sonucuna payı oranında katılma hakkı)
Bilgi edinme hakkı,(Yönetim kurulunun düzenleyeceği faaliyet raporu, denetim kurulunun düzenleyeceği denetim kurulu raporu, bilanço, gelir tablosu ve kar dağıtım tablosunu inceleme hakkı, genel kurulda soru sorma hakkı, denetçilere şikayet etme hakkı v.b.)
Bedelsiz pay alma hakkı (Şirket?in içkaynaklardan (yeniden değerleme fonu, olağanüstü yedek akçe v.b. ) yapacağı sermaye artırımlarında, sahip olduğu pay oranı çerçevesinde katılma hakkı)??(2)
Bununla birlikte, hisse senedi Türleri , Nama-Hamiline ve Adi-İmtiyazlı olarak ayırıma tabi tutulabilir.Ayrıca hisse senetlerinden elde edilecek gelir
Kar Payı
Sermaye Kazancı?dır.
II. HİSSE SENEDİ VE DEĞER ARTIŞ KAZANCI
Konuya ilişkin olmak üzere, Saygıdeğer Hocam Veysi SEVİĞ, Hisse Senedi alım-satımında ticarilik başlıklı yazısında , ??Yasal düzenleme gereği kişilerin ticari organizasyon dışında alım-satım konusu yapmış bulundukları hisse senetlerinden elde etmiş bulundukları kazançlar "değer artış kazancı" sayılmakta, bu tür kazançlar yasa ile belli edilmiş koşullar çerçevesinde beyan edilmektedir. Buna göre hisse senedi alım- satımından doğan kazancın "değer artış kazancı" sayılması halinde;
Söz konusu kazancın ticari bir organizasyon içerisinde sağlanmamış olması gerekmektedir.
Bir şahsın hisse senedi alım-satım işlemini ticari bir organizasyon çerçevesinde yapıp yapmadığını belirleyebilmek için mevcut yasal düzenlemeleri değerlendirmek zorunlu olmaktadır.
Hisse senedi alım-satımı işleminin belli bir organizasyon içersinde yapılması ticari faaliyetin ana unsuru olmaktadır. Bu bağlamda devamlılık unsurunun objektif belirtisi ise ticari organizasyonun varlığı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir başka anlatımla, hisse senedi alım-satımı ticari bir organizasyon içersinde yapıldığında devamlılık amacının varlığı kabul edilmelidir.
Maliye Bakanlığı yayımlamış bulunduğu 232 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği'nin birinci bölümünde açıkladığı üzere "...hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların değer artışı kazancı olarak vergilendirilmesinde yıl içinde yapılan işlem sayısının birden fazla olmasının bir önemi" yoktur. Dolayısıyla yine aynı açıklamalar uyarınca "ticari bir organizasyon gerektirecek nitelikte alım-satım işlemlerinin yapılması halinde elde edilecek kazançların ticari kazanç olarak vergilendirilmesi" gerekir.??
Bununla birlikte, Anonim şirket hisselerinin satışında değer artışı kazancı hesaplanıp hesaplanmayacağı hk. Verilen bir muktezada, borsaya kayıtlı olmayan Anonim şirket hissedarının şirketteki nominal 50.000._TL. olan hissesini 150.000._TL. ye satması durumunda satıştan elde edeceği kazancın nasıl vergilendirileceği ve değer artışı kazancının hesaplanmasında herhangi bir istisna tutarının olup olmadığı konularında görüşü sorulmuş olup,
Buna göre,
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun ?Değer artışı kazançları? başlıklı Mükerrer 80. maddesinde; ?Aşağıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artış kazançlarıdır.
1.(5281 sayılı Kanunun 27 nci maddesiyle 01.01.2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere değişen bent. Yürürlük; 01.01.2006) İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar.
?
4. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar.
?
Bu maddede geçen ?elden çıkarma? deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade eder.
Bir takvim yılında elde edilen değer artış kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, (200. yılı için) ???._Türk Lirası gelir vergisinden müstesnadır??hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun "Safı Değer Artışı" başlıklı mükerrer 81. maddesinde; "Değer artışında safi kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından, elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedelleri ile elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle bulunur. Hâsılatın ayın ve menfaat olarak sağlanan kısmının tutarı Vergi Usul Kanununun değerleme ile ilgili hükümlerine göre tayin ve tespit olunur.
Maliyet bedelinin mükelleflerce tespit edilememesi halinde maliyet bedeli yerine; Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, takdir komisyonlarınca tespit edilecek bedel, kazancı bilanço veya işletme hesabı esasına göre tespit edilen işletmelerde ise son bilançoda veya envanter kayıtlarında gösterilen değer esas alınır.
?
Menkul kıymetlerin elden çıkarılmasında, iktisap bedelinin tevsik edilememesi halinde Vergi Usul Kanununun 266 ncı maddesinde yazılı itibari değer iktisap bedeli olarak kabul edilir.
III.SONUÇ
Bize görede ,Yine aynı muktezada belirtildiği üzere,Anonim şirkete ait hisse senetlerinin ilk iktisap tarihinden itibaren iki yıllık süre dolmadan satılması halinde satıştan elde edilecek kazancın Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80/1. maddesi kapsamında vergilendirilmesi gerekmekte olup, anonim şirketin hisse senedi çıkarmaması durumunda ise, hisse satış işlemi Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80/4. maddesi kapsamında değerlendirileceğinden, süre şartına bağlı olmaksızın satıştan elde edilecek kazancın değer artışı kazancı olarak vergilendirileceği tabiidir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
(3)T.C.GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı(Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü)
Kadir DODİ
Mali Müşavir-Denetçi
