VERGİ USUL KANUNUNUN İKİNCİ (MÜKELLEFİN ÖDEVLERİ) KİTABINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER:
2791 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle 177 nci maddeye yeni bir fıkra eklenmiştir. Bu fıkra ile mükelleflerin "Bilanço Esası" yerine daha basit bir usul olan "İşletme Hesabı Esası" na göre defter tutmalarına imkan verebilmek amacıyla, defter tutma hadlerinin artırılması konusunda Bakanlar Kurulu'na yetki tanınmıştır.
Tanınan bu yetki üzerine, defter tutma hadleri, Bakanlar Kurulunun 21.01.1983 tarih ve 8/5946 sayılı kararıyla bir kat artırılmış bulunmaktadır. Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 2365 sayılı Kanunla değişik 177, 178, ve 193 üncü maddeleri hükümlerine göre halen:
Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımlarının tutarı 6.000.000 lirayı veya satışlarının tutarı 6.600.000 lirayı aşanlar,
Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir yıl içinde elde ettikleri gayrisafi iş hasılatı 1.200.000 lirayı aşanlar,
1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 6.000.000 lirayı aşanlar,
I inci sınıf tüccar olarak;
Yevmiye defteri
Defteri kebir
Envanter defteri
Günlük kasa defteri
olmak üzere, bilanço esasında muhasebe tekniği bilgisini gerektiren dört defter;
Bu hadlerin altında kalanlar ise II nci sınıf tüccar olarak,
İşletme hesabı defteri
Günlük perakende satış hasılat defteri
olmak üzere, işletme hesabı esasında iki basit defter tutmak zorundadırlar.
Bakanlar Kurulu Kararı ile bu hadlerin bir kat artırılmış olmasıyla, alım haddi 12.000.000 , satış haddi 13.200.000 liraya, gayrisafi iş hasılatı haddi 2.400.000 liraya yükseltilmiş bulunmaktadır.
1983 takvim yılı başından itibaren geçerli olan bu hadler nedeniyle, 1982 takvim yılı içinde satın aldığı mal bedeli, yükseltilmiş olan hadleri aşmamış olanlar işletme hesabı esasına göre defter tutmaya devam edeceklerdir.
Ancak; bu suretle tutulacak defterlerin, Vergi Usul Kanununun 221 inci maddesinin 4 numaralı bendi hükmü gereğince; kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu bulunmaktadır.
Bilindiği üzere, 21.01.1983 tarih ve 2791 sayılı Kanunun 4 ncü maddesiyle, 04.01.1961 tarih ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 177 nci maddesine eklenen fıkra ile defter tutma maktu hadlerinin her birini ayrı ayrı üç katına kadar artırmak hususunda Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.
Nitekim, Bakanlar Kurulu bu yetkisini kullanarak, 21.01.1983 tarih ve 8/5946 sayılı kararıyla söz konusu hadleri bir kat artırmış ve 149 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde eski ve yeni defter tutma hadleri ile I nci ve II nci sınıf tüccarların hangi defterleri tutacakları belirtilmiştir.
Ancak, defter tutma hadlerinin artırılmış olması nedeniyle, işletme esasına göre defter tutmak isteyen mükelleflerin tereddütlerini gidermek amacıyla aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur.
Bakanlar Kurulu Kararıyla değiştirilmezden önceki hadlere göre defter tasdik ettirip kullanmaya başlamış olan mükellefler, usul hukukunda mevcut olan lehteki hükümlerin uygulanması kuralı karşısında, diledikleri takdirde aşağıda belirtildiği gibi hareket edebileceklerdir.
.
1982 yılında işletme hesabı esasına göre defter tutan fakat, değiştirilmezden önceki hadleri aşması nedeniyle bilanço esasına göre defter tasdik ettirip kullanmaya başlamış bulunan bir mükellef, yeni hadleri aşmadığı takdirde dilerse işletme esasına göre defter tutabilecektir.
1982 yılında işletme hesabı esasına göre defter tutan fakat, değiştirilmezden önceki hadleri aşması nedeniyle bilanço esasına göre defter tutması gereken, ancak buna rağmen işletme hesabı esasına göre defter tasdik ettirerek kullanmaya başlamış bulunan bir mükellef, yeni hadleri aşmadığı takdirde işletme esasında defter tutmaya devam edecektir.
1982 yılında bilanço esasına göre defter tutan ve 1983 yılında da ayni defteri tasdik ettirip kullanmaya başlamış bulunan bir mükellef, yeni hadlerin içinde kaldığı takdirde dilerse işletme esasına göre defter tutabilecektir.
Defter tutma hadlerinin tayininde Vergi Usul Kanununun sınıf değiştirme ile ilgili 179 ve 180 nci maddelerinin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Örneğin, 1982 yılında işletme esasına göre defter tutan ve satın aldığı mal bedeli; 180 inci maddede belirtilmiş olan % 20 oranı da dikkate alınarak 14.400.000 liralık haddi aşmamış olan bir mükellef, dilerse 1983 yılında işletme esasına göre defter tutmaya devam edebilecektir.
Keza, 1982 yılında bilanço esasına göre defter tutan ve satın aldığı mal bedeli, 179 ncu maddede belirtilmiş olan % 20 oranı da dikkate alınarak 9.600.000 liralık haddin altına düşmüş olan bir mükellef de, dilerse 1983 yılında işletme esasına göre defter tutabilecektir.
Yeni defter tutma hadleri 1983 yılı başından itibaren geçerli olduğundan :
Bilanço esasına göre defter tutmakta iken yükseltilen hadler nedeniyle 1983 yılında işletme esasına göre defter tutmak isteyen mükellefler, Bakanlar Kurulu Kararı 22 Ocak 1983 tarihinde yürürlüğe konulduğu için ve Vergi Usul Kanununun 221 nci maddesinin 3 numaralı bendi hükmüne göre, sınıf değiştirme imkanı da bu tarihte doğduğundan dolayı, yeni tutacakları defterleri en geç 22 Şubat 1983 tarihine kadar tasdik ettirmek mecburiyetindedirler.
Bunun dışında, 1982 yılında işletme esasına göre defter tutmakta iken, eski hadleri aştığı için 1983 yılında bilanço esasına göre defter tutmaya başlamış olan mükellefler, yükseltilmiş olan hadleri aşmadıkları için tekrar işletme esasına göre defter tutmak istedikleri takdirde, keza Vergi Usul Kanununun 221 nci maddesinin 4 numaralı bendi hükmü gereğince bu defterlerini kullanmaya başlamadan önce tasdik ettirmek durumundadırlar.
Ancak, işletme esasına göre defter tutmak hakkını elde etmiş olan mükellefler, bu imkan 22 Ocak 1983 tarihinde doğmuş olduğu için, her halükarda 22 Şubat 1983 tarihine kadar tercihlerini yaparak yeni defterlerini tasdik ettireceklerdir. Bu tarihten sonra sınıf değişikliği mümkün olmayacaktır.
Mükellefler, 1983 yılı için tasdik ettirip kullanmaya başladıkları bilanço esasındaki defterlerinin yerine, işletme esasına göre defter tutmaya karar verdikleri zaman tutmakta oldukları defterleri usulü dairesinde kapatıp işlemlerini yeni defterlerine kaydedebileceklerdir.
İşletme hesabına göre defter tasdik ettirenlerin, 1983 yılında bu usulü tercih ettikleri kabul edilecektir. İşletme esasına göre 22 Şubat 1983 tarihine kadar tasdik ettirilecek defterler kullanılmaya başlandıktan sonra, bilanço esasına göre tasdik ettirilmiş defterler kullanılmayacaktır.
Bu itibarla, mükellefler ya tutmaktan vazgeçtikleri defterlerindeki kayıtlarını yeni defterlerine aktarabilecekler veya eski defterlerini kapattıkları tarihten sonraki işlemlerini, yeni defterlerine kaydetmeye başlayacaklardır.
Yalnız, her iki halde de Vergi Usul Kanununun 253 üncü maddesi hükmü gereğince tutulan bütün defterlerin, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza edilmeleri mecburidir.
Tebliğ olunur.
Bilindiği üzere, 11 Aralık 1985 tarih ve 18955 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanan, 04.12.1985 tarih ve 3239 sayılı Kanunun Birinci Bölümü 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile ilgili değişiklikleri ihtiva etmektedir.
Bu Genel Tebliğde, 3239 sayılı Kanunla, Vergi Usul Kanununun mükellefin, bildirim, defter tutma ve belge düzenleme ödevlerine ilişkin hükümlerinde yapılan değişiklikler açıklanmıştır.
3239 sayılı Kanunun 15 inci maddesi ile Vergi Usul Kanununun 168 inci maddesinin birinci fıkrasının 1 numaralı bendi değiştirilerek mükelleflere, işe başlamadan önce bildirim esası getirilmiştir.
Değişiklikten önceki hükme göre, işe başlama bildirmelerinin olayın vukuu tarihinden itibaren 1 ay içinde yapılması mümkün bulunmakta idi. Yapılan değişiklikle bundan böyle mükellefler, işe başlamadan önce ilgili vergi dairelerine işe başlama dilekçelerini vererek bildirimde bulunacaklardır.
İşi bırakma ve değişiklik bildirmeleri ise eskiden olduğu gibi olayın vukuundan itibaren 1 ay içinde yapılacaktır.
Aynı Kanunun 37 nci maddesi ile, Vergi Usul Kanununun iş hacmi bakımından tüccar sınıflarını belirleyen 177 nci maddesinin 1, 2 ve 3 numaralı bentlerinde yer alan hadler artırılmıştır. Yeni düzenlemeye göre yıllık alımların tutarı 100.000.000 liraya, satışların tutarı 120.000.000 liraya, alım-satım işleri dışındaki gayrisafi iş hasılatı 50.000.000 liraya, belirtilen işlerin birlikte yapılması halinde ise, ikinci bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 100.000.000 liraya yükselmiştir.
3239 sayılı Kanunun 38 inci maddesi ile Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 13 üncü maddede de " Vergi Usul Kanununun 177 nci maddesinde yer alan ve bu Kanunla artırılan hadler, önceki yılların hadlerine bağlı olmaksızın, 1986 yılında tutulacak defterler için de uygulanır." denilmiştir.
Bu durumda, tüccar sınıfının tayini ve 1986 yılında tutacakları defterler bakımından mükellefler, Vergi Usul Kanununun sınıf değişikliğine ilişkin 179 ve 180 inci maddelerine bağlı olmaksızın, sadece 1985 yılı iş hacimlerini esas alacaklardır. Mesela;
Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan tüccarlardan, 1985 yılı alımlârının tutarı 100.000.000 lirayı veya satışların tutarı 120.000.000 lirayı aşanlar;
Yukarıda yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşan ve 1985 yılı içinde elde ettikleri gayrisafi iş hasılatı 50.000.000 lirayı aşanlar;
Alım-satım ile bunların dışındaki işlerin birlikte yapılması halinde, 1985 yılındaki alım-satım dışında kalan iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 100.000.000 lirayı aşanlar;
Birinci sınıf tüccar sayılarak 1986 yılında bilanço esasına göre defter tutacaklar, 1985 yılı iş hacimleri yukarıda belirtilen hadlerin altında kalanlar ise, ikinci sınıf tüccar sayılarak işletme hesabı esasına göre defter tutacaklardır.
Diğer bir ifadeyle, ikinci sınıf tüccar olarak işletme hesabı esasında defter tutmakta olan bir mükellef, 1985 yılındaki alımlarının tutarı 18.000.000 lirayı veya satışlarının tutarı 19.800.000 lirayı aşmış olsa dahi yeni hadleri (Alımların tutarı 100.000.000 lira, satışların tutarı 120.000.000 lira) aşmadığı takdirde, 1986 yılında işletme hesabı esasına göre defter tutmaya devam edebilecektir.
Birinci sınıf tüccar olarak bilanço esasında defter tutmakta olan bir mükellef ise 1985 yılında yeni hadleri aşmamış olması halinde, ikinci sınıfa geçerek 1986 yılında işletme hesabı esasında defter tutabilecektir.
Yeni artırılan hadlerin ilk uygulama yılı olan 1986 yılından sonra, tüccar sınıflarının tayini ve tutulacak defterler bakımından ise, Vergi Usul Kanununun sınıf değişikliğine ilişkin 179 ve 180 inci maddelerinin uygulanacağı tabiidir. Buna güre 1986 yılı sonu itibariyle ve müteakip yıllarda;
İş hacmi bakımından birinci sınıfa dahil olan tüccarlar;
Bir hesap döneminin iş hacmi 177 nci maddede yazılı hadlerden % 20'yi aşan bir nispette düşük olursa, veya;
Arka arkaya üç dönemin iş hacmi 177 nci maddede yazılı hadlere nazaran % 20'ye kadar bir düşüklük gösterirse;
Bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak, ikinci sınıfa geçebiIirIer.
İş hacmi bakımından ikinci sınıfa dahil olan tüccarlar;
Bir hesap döneminin iş hacim 177 nci maddede yazılı hadlerin % 20'yi aşan bir nispette fazla olursa veya
Arka arkaya iki dönemin iş hacmi 177 nci maddede yazılı hadlere nazaran % 20'ye kadar bir fazlalık gösterirse;
Bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak birinci sınıfa geçerler.
Diğer taraftan; Vergi Usul Kanununun 177 nci maddesinin 4, 5 ve 6 numaralı bentleri hükümlerine göre, her türlü ticaret şirketleri, Kurumlar Vergisine tabi olan diğer tüzel kişiler ile ihtiyari olarak bilanço esasına göre defter tutmayı tercih edenler, iş hacimlerine bakılmaksızın kanunen birinci sınıf tüccar sayıldıklarından bilanço esasına göre defter tutmaya devam edeceklerdir.