MAHSUP FAZLASI GEÇİCİ VERGİLERİN KAYITLARDA İZLENMESİ
Geçici vergiye ilişkin temel düzenleme bilindiği üzere GVK?nın mükerrer 120. maddesinde yer almaktadır. Yine bilindiği üzere geçici vergi bir ön vergileme olup yıllık kazanç vergilerine mahsuben alınmaktadır. Kazanç vergilerinin bir yıllık periyotlarla alınıyor olması, vergi gelirine daha önce kavuşmak isteyen kamu idaresini bir ön vergileme yapma eğilimine sokmuştur.
Sistemi kabaca özetlemek gerekirse, yıllık kazanç vergisi 3?er aylık 4 geçici vergi dönemine bölünmekte, her geçici vergi dönemi kazancı (matrahı), kazanç vergisi döneminin başından ilgili geçici vergi döneminin sonuna kadarki zaman dilimi için mali mevzuat uyarınca belirlenmektedir. Belirlenen geçici vergi dönemi kazancı üzerinden Gelir veya Kurumlar Vergisi Kanunlarında belirlenen oranlarda geçici vergi hesaplanmakta, bu vergiden de varsa kazanç vergisi dönemi içinde yer alan önceki dönem tarh edilen geçici vergileri mahsup edilerek cari dönem tarh edilecek geçici vergi tutarına ulaşılmaktadır.
Ödenecek geçici vergi tutarının belirlenmesinde ayrıca, geçici vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınan kazanç unsurları üzerinden geçici vergi dönemi içinde stopaj usulü ile kesilen vergiler de mahsup edilecektir.
Geçici vergi dönemleri itibariyle tarh edilerek ödenen geçici vergi tutarları ve geçici vergiden mahsup edilmiş olsun veya olmasın stopaj usulü ile ödenen vergilerin tamamı tarh edilecek yıllık gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilecektir.
Gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilecek geçici verginin kazanç vergilerinin tahakkuk tarihine kadar mutlaka ödenmiş olması gerekmektedir. Gelir veya kurumlar vergisi tarh dönemine kadar ödenmemiş olan geçici vergiler, yıllık kazanç vergisinden mahsup edilemeyecektir. Bu kapsamda mahsup konusu yapılamayan geçici vergiler kurumlar vergisi tarh dönemi itibariyle terkin edilecektir. Ancak bu geçici vergiler için, geçici vergi tarh döneminden, yıllık gelir veya kurumlar vergisinin tarh dönemine kadar geçen süre için AATUHK uyarınca gecikme zammı uygulanacaktır.
Yıl içinde 4 geçici vergi döneminde ödenen geçici vergilerin toplamı, tarh edilen yıllık gelir veya kurumlar vergisi tutarından fazla ise aradaki fark mükellefin yazılı talebine bağlı olarak diğer vergi borçlarına mahsup edilebilecek veya iade konusu yapılabilecektir.
Yukarıda özetlediğimiz geçici vergi hesaplanma, ödenme ve mahsup işlemlerinin muhasebeleştirilmesini çeşitli varsayımlar altında bir örnek üzerinde gösterelim.
Bir kurumun 2008 tarh yılı 1, 2 ve 3. geçici vergi dönemleri matrahı 0 TL olarak hesaplanmıştır. Kurumun 2008 tarh yılı 4. geçici vergi dönemi matrahı 100.000 TL olarak tespit edilmiştir. Kurum aynı dönem içinde geçici vergi matrahına giren kazanç unsurlarına ilişkin olarak 4.000 TL stopaj usulüyle vergi ödemiş ve bu vergiyi 193.07.003 no.lu hesaba kaydetmiştir. Kurum geçici vergileri de 193.03.010 no.lu detay hesapta izlemektedir.
Kurumun 2008/4. dönem geçici vergi beyanı ve muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
a-Matrah 100.000
b-Hesaplanan Geçici Vergi (ax0,20) 20.000
c-Mahsuplar(stopaj gelir vergisi) 4.000
d-Ödenecek Geçici Vergi(b-c) 16.000
2008/4. dönem geçici vergisinin tahakkuku aşağıdaki kayıtla yapılacaktır.
??????????????/?/??????????????
193- 16.000
360- 16.000
Açıklama: Geçici vergi tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Dönem sonunda kurumun 110.000 TL dönem kurumlar vergisi matrahı hesaplayarak bunun üzerinden kurumlar vergisi karşılığı ayırdığını kabul edelim.
Kurumlar vergisi karşılığı tutarı 110.000x0,20=22.000 TL olarak hesaplanacaktır. Kayıtlar aşağıdaki gibi olacaktır.
????????????31/12/2008????????????
691- 22.000
370- 22.000
Açıklama: Kurumlar vergisi karşılığı ayrılması
????????????31/12/2008????????????
371- 20.000
193- 20.000
193.03.010 Geçici Vergi...16.000
193.07.003 GV Stopajı.......4.000
Açıklama: Kurumlar vergisi karşılığı ayrılması
??????????????/?/??????????????
Tahakkuk eden geçici verginin vadesinde ödendiğini varsayalım. Bu durumda işlem tarihlerinde yapılması gereken geçici vergi ödeme ve kurumlar vergisi tahakkuk kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
??????????????/?/??????????????
360-16.000
100- 16.000
Açıklama: Geçici verginin ödenmesi
??????????????/?/??????????????
??????????????/?/??????????????
370- 22.000
371-20.000
360- 2.000
Açıklama: Kurumlar vergisinin tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Kurumun 2008 dönemi kurumlar vergisi matrahının 90.000 TL olarak hesaplandığını kabul edelim. Kurumlar vergisi karşılığı tutarı 90.000x 0,20= 18.000 TL olarak hesaplanacaktır. Bu durumda kurumlar vergisi karşılık ayırma kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
????????????31/12/2008????????????
691- 18.000
370- 18.000
Açıklama: Kurumlar vergisi karşılığı ayrılması
????????????31/12/2008????????????
371- 18.000
193- 18.000
193.03.010...16.000
193.07.003 GV Stopajı?....2.000
Açıklama: Kurumlar vergisi karşılığı ayrılması
??????????????/?/??????????????
2008/4. dönem geçici vergi tahakkukunun vadesinde ödenmiş olduğunu kabul edelim. Bu durumda kurumun ilgili tarihte yapacağı kurumlar vergisi tahakkuk kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
??????????????/?/??????????????
370- 18.000
371- 18.000
Açıklama: Kurumlar vergisinin tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Görüleceği üzere kurumun ödenecek kurumlar vergisi bulunmamaktadır. Hatta kurumun ödediği geçici vergi ve stopaj gelir vergisi tutarı hesaplanan kurumlar vergisinden fazla olduğu için, 371 no.lu hesaba aktarılmayarak dönem sonu bilançosunda 193 no.lu hesapta görülen bu fazlalık mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilebilecek veya talebi halinde iade edilecektir.
Mükellefin söz konusu 2.000 TL tutarındaki vergiyi tahakkuk eden 5.000 TL KDV?den mahsup edeceğini varsayalım. Bu durumda aşağıdaki kayıt yapılacaktır.
??????????????/?/??????????????
136- 2.000
193.2.000
193.07.003 GV Stopajı...2.000
Açıklama: Peşin vergi kalanının (mahsuben) iade talebi
??????????????/?/??????????????
??????????????/?/??????????????
360- 5.000
136- 2.000
136.09.001 Vergi iade alacağı
100- 3.000
Açıklama: KDV tahakkukunun ödenmesi
??????????????/?/??????????????
Şimdi bir başka varsayım altında kayıtların nasıl olması gerektiğine bakalım. Kurum?un 2008 yılı kurumlar vergisi karşılığı 18.000 TL olarak ayrılmış fakat 2008/4. dönem geçici vergi tutarı kurumlar vergisi tahakkuk dönemine kadar ödenmemiştir.
Ödenmeyen geçici vergilere ilişkin tahakkuk kaydı ve buna bağlı olarak yapılan kurumlar vergisi karşılık işlemleri aşağıdaki gibi iptal edilecektir.
??????????????/?/??????????????
360- 16.000
360.193 Geçici vergi
371- 14.000
136-2.000
136.09.001 Vergi iade alacağı
Açıklama: Geçici vergi tahakkuku, vergi iade alacağı ve vergi karşılığının iptali
??????????????/?/??????????????
Bu durumda kurumlar vergisi tahakkuk kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
??????????????/?/??????????????
370- 18.000
371- 4.000
360- 16.000
Açıklama: Kurumlar vergisinin tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Son olarak kurumun en son varsayımda 2008/4. dönem geçici vergisini 14.000 TL olarak ödediğini kabul edelim bu durumda ise şu kayıtlar yapılacaktır.
??????????????/?/??????????????
360-6.000
360.193 Geçici vergi
100-KASA 14.000
136- 2.000
136.09.001 Vergi iade alacağı
Açıklama: Geçici verginin kısmen ödenmesi ve vergi iade alacağının iptali
??????????????/?/??????????????
Bu durumda kurumlar vergisi tahakkuk kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
??????????????/?/??????????????
370- 18.000
371- 18.000
Açıklama: Kurumlar vergisinin tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Geç ödenen veya hiç ödenmeyen geçici vergiler için; geçici verginin normal vade tarihinden kurumlar vergisinin tahakkuk tarihine kadar olan süre için ilgili vergi dairesi tarafından gecikme zammı talep edileceği unutulmamalıdır.
Kaynak:SemaKÜÇÜK
Geçici vergiye ilişkin temel düzenleme bilindiği üzere GVK?nın mükerrer 120. maddesinde yer almaktadır. Yine bilindiği üzere geçici vergi bir ön vergileme olup yıllık kazanç vergilerine mahsuben alınmaktadır. Kazanç vergilerinin bir yıllık periyotlarla alınıyor olması, vergi gelirine daha önce kavuşmak isteyen kamu idaresini bir ön vergileme yapma eğilimine sokmuştur.
Sistemi kabaca özetlemek gerekirse, yıllık kazanç vergisi 3?er aylık 4 geçici vergi dönemine bölünmekte, her geçici vergi dönemi kazancı (matrahı), kazanç vergisi döneminin başından ilgili geçici vergi döneminin sonuna kadarki zaman dilimi için mali mevzuat uyarınca belirlenmektedir. Belirlenen geçici vergi dönemi kazancı üzerinden Gelir veya Kurumlar Vergisi Kanunlarında belirlenen oranlarda geçici vergi hesaplanmakta, bu vergiden de varsa kazanç vergisi dönemi içinde yer alan önceki dönem tarh edilen geçici vergileri mahsup edilerek cari dönem tarh edilecek geçici vergi tutarına ulaşılmaktadır.
Ödenecek geçici vergi tutarının belirlenmesinde ayrıca, geçici vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınan kazanç unsurları üzerinden geçici vergi dönemi içinde stopaj usulü ile kesilen vergiler de mahsup edilecektir.
Geçici vergi dönemleri itibariyle tarh edilerek ödenen geçici vergi tutarları ve geçici vergiden mahsup edilmiş olsun veya olmasın stopaj usulü ile ödenen vergilerin tamamı tarh edilecek yıllık gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilecektir.
Gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilecek geçici verginin kazanç vergilerinin tahakkuk tarihine kadar mutlaka ödenmiş olması gerekmektedir. Gelir veya kurumlar vergisi tarh dönemine kadar ödenmemiş olan geçici vergiler, yıllık kazanç vergisinden mahsup edilemeyecektir. Bu kapsamda mahsup konusu yapılamayan geçici vergiler kurumlar vergisi tarh dönemi itibariyle terkin edilecektir. Ancak bu geçici vergiler için, geçici vergi tarh döneminden, yıllık gelir veya kurumlar vergisinin tarh dönemine kadar geçen süre için AATUHK uyarınca gecikme zammı uygulanacaktır.
Yıl içinde 4 geçici vergi döneminde ödenen geçici vergilerin toplamı, tarh edilen yıllık gelir veya kurumlar vergisi tutarından fazla ise aradaki fark mükellefin yazılı talebine bağlı olarak diğer vergi borçlarına mahsup edilebilecek veya iade konusu yapılabilecektir.
Yukarıda özetlediğimiz geçici vergi hesaplanma, ödenme ve mahsup işlemlerinin muhasebeleştirilmesini çeşitli varsayımlar altında bir örnek üzerinde gösterelim.
Bir kurumun 2008 tarh yılı 1, 2 ve 3. geçici vergi dönemleri matrahı 0 TL olarak hesaplanmıştır. Kurumun 2008 tarh yılı 4. geçici vergi dönemi matrahı 100.000 TL olarak tespit edilmiştir. Kurum aynı dönem içinde geçici vergi matrahına giren kazanç unsurlarına ilişkin olarak 4.000 TL stopaj usulüyle vergi ödemiş ve bu vergiyi 193.07.003 no.lu hesaba kaydetmiştir. Kurum geçici vergileri de 193.03.010 no.lu detay hesapta izlemektedir.
Kurumun 2008/4. dönem geçici vergi beyanı ve muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
a-Matrah 100.000
b-Hesaplanan Geçici Vergi (ax0,20) 20.000
c-Mahsuplar(stopaj gelir vergisi) 4.000
d-Ödenecek Geçici Vergi(b-c) 16.000
2008/4. dönem geçici vergisinin tahakkuku aşağıdaki kayıtla yapılacaktır.
??????????????/?/??????????????
193- 16.000
360- 16.000
Açıklama: Geçici vergi tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Dönem sonunda kurumun 110.000 TL dönem kurumlar vergisi matrahı hesaplayarak bunun üzerinden kurumlar vergisi karşılığı ayırdığını kabul edelim.
Kurumlar vergisi karşılığı tutarı 110.000x0,20=22.000 TL olarak hesaplanacaktır. Kayıtlar aşağıdaki gibi olacaktır.
????????????31/12/2008????????????
691- 22.000
370- 22.000
Açıklama: Kurumlar vergisi karşılığı ayrılması
????????????31/12/2008????????????
371- 20.000
193- 20.000
193.03.010 Geçici Vergi...16.000
193.07.003 GV Stopajı.......4.000
Açıklama: Kurumlar vergisi karşılığı ayrılması
??????????????/?/??????????????
Tahakkuk eden geçici verginin vadesinde ödendiğini varsayalım. Bu durumda işlem tarihlerinde yapılması gereken geçici vergi ödeme ve kurumlar vergisi tahakkuk kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
??????????????/?/??????????????
360-16.000
100- 16.000
Açıklama: Geçici verginin ödenmesi
??????????????/?/??????????????
??????????????/?/??????????????
370- 22.000
371-20.000
360- 2.000
Açıklama: Kurumlar vergisinin tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Kurumun 2008 dönemi kurumlar vergisi matrahının 90.000 TL olarak hesaplandığını kabul edelim. Kurumlar vergisi karşılığı tutarı 90.000x 0,20= 18.000 TL olarak hesaplanacaktır. Bu durumda kurumlar vergisi karşılık ayırma kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
????????????31/12/2008????????????
691- 18.000
370- 18.000
Açıklama: Kurumlar vergisi karşılığı ayrılması
????????????31/12/2008????????????
371- 18.000
193- 18.000
193.03.010...16.000
193.07.003 GV Stopajı?....2.000
Açıklama: Kurumlar vergisi karşılığı ayrılması
??????????????/?/??????????????
2008/4. dönem geçici vergi tahakkukunun vadesinde ödenmiş olduğunu kabul edelim. Bu durumda kurumun ilgili tarihte yapacağı kurumlar vergisi tahakkuk kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
??????????????/?/??????????????
370- 18.000
371- 18.000
Açıklama: Kurumlar vergisinin tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Görüleceği üzere kurumun ödenecek kurumlar vergisi bulunmamaktadır. Hatta kurumun ödediği geçici vergi ve stopaj gelir vergisi tutarı hesaplanan kurumlar vergisinden fazla olduğu için, 371 no.lu hesaba aktarılmayarak dönem sonu bilançosunda 193 no.lu hesapta görülen bu fazlalık mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilebilecek veya talebi halinde iade edilecektir.
Mükellefin söz konusu 2.000 TL tutarındaki vergiyi tahakkuk eden 5.000 TL KDV?den mahsup edeceğini varsayalım. Bu durumda aşağıdaki kayıt yapılacaktır.
??????????????/?/??????????????
136- 2.000
193.2.000
193.07.003 GV Stopajı...2.000
Açıklama: Peşin vergi kalanının (mahsuben) iade talebi
??????????????/?/??????????????
??????????????/?/??????????????
360- 5.000
136- 2.000
136.09.001 Vergi iade alacağı
100- 3.000
Açıklama: KDV tahakkukunun ödenmesi
??????????????/?/??????????????
Şimdi bir başka varsayım altında kayıtların nasıl olması gerektiğine bakalım. Kurum?un 2008 yılı kurumlar vergisi karşılığı 18.000 TL olarak ayrılmış fakat 2008/4. dönem geçici vergi tutarı kurumlar vergisi tahakkuk dönemine kadar ödenmemiştir.
Ödenmeyen geçici vergilere ilişkin tahakkuk kaydı ve buna bağlı olarak yapılan kurumlar vergisi karşılık işlemleri aşağıdaki gibi iptal edilecektir.
??????????????/?/??????????????
360- 16.000
360.193 Geçici vergi
371- 14.000
136-2.000
136.09.001 Vergi iade alacağı
Açıklama: Geçici vergi tahakkuku, vergi iade alacağı ve vergi karşılığının iptali
??????????????/?/??????????????
Bu durumda kurumlar vergisi tahakkuk kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
??????????????/?/??????????????
370- 18.000
371- 4.000
360- 16.000
Açıklama: Kurumlar vergisinin tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Son olarak kurumun en son varsayımda 2008/4. dönem geçici vergisini 14.000 TL olarak ödediğini kabul edelim bu durumda ise şu kayıtlar yapılacaktır.
??????????????/?/??????????????
360-6.000
360.193 Geçici vergi
100-KASA 14.000
136- 2.000
136.09.001 Vergi iade alacağı
Açıklama: Geçici verginin kısmen ödenmesi ve vergi iade alacağının iptali
??????????????/?/??????????????
Bu durumda kurumlar vergisi tahakkuk kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
??????????????/?/??????????????
370- 18.000
371- 18.000
Açıklama: Kurumlar vergisinin tahakkuku
??????????????/?/??????????????
Geç ödenen veya hiç ödenmeyen geçici vergiler için; geçici verginin normal vade tarihinden kurumlar vergisinin tahakkuk tarihine kadar olan süre için ilgili vergi dairesi tarafından gecikme zammı talep edileceği unutulmamalıdır.
Kaynak:SemaKÜÇÜK