İş kazalarının bildirilmesi
İş kazası ve meslek hastalıkları hakkında bildirim yükümlülüklerinde yeni düzenlemeleri mercek altına almak gerek. İşçi ve işyeri bildirimlerinde tek bildirim uygulaması, güzel bir bürokratik performans olarak ilk ayını doldurmak üzere. Ama bürokrasinin performansı her zaman güzel ve hoş oluşmuyor. Nitekim iş kazası ve meslek hastalıkları bildirim yükümlülüğünde tek bildirim uygulamasının henüz sözü bile yok. Bürokrasi bir şekilde yine kendisi için kolaycı yüzünü göstermiş bulunuyor. Hâlbuki iş kazası ve meslek hastalıkları bildirim yükümlülüğünün de yeknesaklığa, pratik işlemlere ve hıza ihtiyacı var. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, işçi ve işveren olarak insanımızın bu ihtiyacına kulaklarını tıkayamaz.
Konuya ilişkin yasal düzenlemelere göre;
1. İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki işgünü içinde yazı ile ilgili ÇSGB bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. (4857 s İşK.m.77/3). Yasanın bu düzenlemesinde şekil şartı öngörülmemişti. Ancak uygulamada her zaman iş kazası bildirim formu kullanılmıştır. Yeni yayınlanan "İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri İle Ortak Sağlık Ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik (RG.15.08.2009/27320)"te "İşverenin Sorumlulukları" başlıklı 5'inci maddesinin (12)'nci fıkrasında, "İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı doğrultusunda, kayıt ve bildirim yükümlülüklerini işyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimi ile işbirliği içerisinde gerçekleştirir" hükmüne ve 23'üncü maddenin (5)'inci fıkrasında da "İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri, işyerinde meydana gelen bütün iş kazalarını ve meslek hastalıklarını kaydeder ve bunlarla ilgili rapor hazırlar, iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili kayıt ve takip işlemlerinde Ek-2'de belirtilen örnek formları kullanır, iş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtlarını değerlendirerek kaynaklarını belirler ve bunlara yönelik tedbirleri geliştirir" hükmüne ve yer verilmiştir. Sözkonusu Yönetmelik ekinde, "Ek-2 İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu" yayınlanmış ve kullanıma sunulmuştur. Ve artık ÇSGB Bölge Müdürlüğü'ne yapılacak bildirimlerde bu form kullanılacaktır.
2. İş kazasının işçiler (4/a sigortalıları) ile çıraklar, stajyerler, tesis ve atölyelerde tutuklu ve hükümlüler, İŞKUR kursiyerleri vb (5510 s.K.m.5 kapsamında bulunan sigortalılar) bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, (esnaf vb 4/b sigortalıları bakımından kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde) iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile Kuruma bildirilmesi zorunludur. Bu 3 günlük süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. İş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin şekli ve içeriği, verilme usulü ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğiyle düzenlenmiştir. Yönetmeliğin "İş kazasının bildirimi ve bildirim süresi" başlıklı 38'inci maddesinde, İş kazasının bildirim esasları daha detaylı anlatılmakta; Ek-7'de yer alan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesini vermekle yükümlü olanların e-sigorta ile Kuruma bildireceği veya doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye gönderebileceği; adi posta veya kargo ile yapılan bildirimlerde Kurum kayıtlarına intikal tarihinin, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde de postaya veriliş tarihinin esas alınacağı belirtilmektedir.
3. Şimdi de cezaî işlemlere değinelim: a)4857 sayılı İş Kanunu'nun 77'nci maddesine aykırı olarak Bakanlık ilgili Bölge Müdürlüğü'ne iki (2) işgünü içerisinde Ek-2 İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu ile iş kazası bildirimi yapmayan işverenlere, aynı Kanunun 105/c maddesi uyarınca, 2009 yılı için 1120.-TL idarî para cezası (İPC) uygulanacaktır; b)5510 sayılı SSGSSK'nun değişik 13'üncü maddesi uyarınca üç (3) işgünü içerisinde SSİY Ek-7 İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesini SGK'na vermeyen işverenlere doğrudan İPC uygulanmamakla beraber, bildirimsiz dönemde sigortalı için Kurumca yapılan tedavi vb masraflar ile ödenen geçici işgöremezlik ödenekleri, sürekli işgöremezlik geliri vb giderleri ?peşin sermaye değeri itibariyle- işverene rücu ederek alınmaktadır.
Bu açıklamalarımızdan da anlaşıldığı üzere, iş kazalarının doğru bir şekilde bildirilmesinin oldukça önemli sonuçları var ve işvereni birçok olumsuzluktan kurtarıyor. İşverenlerimiz ve bu konularda görevli personel, iş kazalarının belirtildiği şekilde bildirilmesiyle İş ve Sosyal Güvenlik teftişlerinde de ciddî yarar sağlamaktadırlar. İş kazaları bildirimleri doğrultusunda konu hakkında hem İş Teftişi ve hem de Sosyal Güvenlik Teftişi ayrı ayrı yapılmaktadır. Bu uygulama, bazen yargıda farklı görüşlerin uzlaştırılmasında zorluklara yol açmaktadır. Hatta idarî uygulamalarda da tereddütler doğurmaktadır. Bu nedenle İş ve Sosyal Güvenlik Teftişi, tek çatıda yani "İş Teftiş Kurulu" bünyesinde toplanmalıdır. Böylece İş Müfettişleri ve Sosyal Güvenlik Müfettişleri bu Kurulda birleştirilmelidirler. Böylece iş kazası bildirimlerinin tekleşmesi ve reform süreciyle uyumlu bir yapının daha kurulması sağlanmış olacaktır.
Tahsin Sınav
İş kazası ve meslek hastalıkları hakkında bildirim yükümlülüklerinde yeni düzenlemeleri mercek altına almak gerek. İşçi ve işyeri bildirimlerinde tek bildirim uygulaması, güzel bir bürokratik performans olarak ilk ayını doldurmak üzere. Ama bürokrasinin performansı her zaman güzel ve hoş oluşmuyor. Nitekim iş kazası ve meslek hastalıkları bildirim yükümlülüğünde tek bildirim uygulamasının henüz sözü bile yok. Bürokrasi bir şekilde yine kendisi için kolaycı yüzünü göstermiş bulunuyor. Hâlbuki iş kazası ve meslek hastalıkları bildirim yükümlülüğünün de yeknesaklığa, pratik işlemlere ve hıza ihtiyacı var. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, işçi ve işveren olarak insanımızın bu ihtiyacına kulaklarını tıkayamaz.
Konuya ilişkin yasal düzenlemelere göre;
1. İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki işgünü içinde yazı ile ilgili ÇSGB bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. (4857 s İşK.m.77/3). Yasanın bu düzenlemesinde şekil şartı öngörülmemişti. Ancak uygulamada her zaman iş kazası bildirim formu kullanılmıştır. Yeni yayınlanan "İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri İle Ortak Sağlık Ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik (RG.15.08.2009/27320)"te "İşverenin Sorumlulukları" başlıklı 5'inci maddesinin (12)'nci fıkrasında, "İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı doğrultusunda, kayıt ve bildirim yükümlülüklerini işyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimi ile işbirliği içerisinde gerçekleştirir" hükmüne ve 23'üncü maddenin (5)'inci fıkrasında da "İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri, işyerinde meydana gelen bütün iş kazalarını ve meslek hastalıklarını kaydeder ve bunlarla ilgili rapor hazırlar, iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili kayıt ve takip işlemlerinde Ek-2'de belirtilen örnek formları kullanır, iş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtlarını değerlendirerek kaynaklarını belirler ve bunlara yönelik tedbirleri geliştirir" hükmüne ve yer verilmiştir. Sözkonusu Yönetmelik ekinde, "Ek-2 İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu" yayınlanmış ve kullanıma sunulmuştur. Ve artık ÇSGB Bölge Müdürlüğü'ne yapılacak bildirimlerde bu form kullanılacaktır.
2. İş kazasının işçiler (4/a sigortalıları) ile çıraklar, stajyerler, tesis ve atölyelerde tutuklu ve hükümlüler, İŞKUR kursiyerleri vb (5510 s.K.m.5 kapsamında bulunan sigortalılar) bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, (esnaf vb 4/b sigortalıları bakımından kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde) iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile Kuruma bildirilmesi zorunludur. Bu 3 günlük süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. İş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin şekli ve içeriği, verilme usulü ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğiyle düzenlenmiştir. Yönetmeliğin "İş kazasının bildirimi ve bildirim süresi" başlıklı 38'inci maddesinde, İş kazasının bildirim esasları daha detaylı anlatılmakta; Ek-7'de yer alan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesini vermekle yükümlü olanların e-sigorta ile Kuruma bildireceği veya doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye gönderebileceği; adi posta veya kargo ile yapılan bildirimlerde Kurum kayıtlarına intikal tarihinin, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde de postaya veriliş tarihinin esas alınacağı belirtilmektedir.
3. Şimdi de cezaî işlemlere değinelim: a)4857 sayılı İş Kanunu'nun 77'nci maddesine aykırı olarak Bakanlık ilgili Bölge Müdürlüğü'ne iki (2) işgünü içerisinde Ek-2 İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu ile iş kazası bildirimi yapmayan işverenlere, aynı Kanunun 105/c maddesi uyarınca, 2009 yılı için 1120.-TL idarî para cezası (İPC) uygulanacaktır; b)5510 sayılı SSGSSK'nun değişik 13'üncü maddesi uyarınca üç (3) işgünü içerisinde SSİY Ek-7 İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesini SGK'na vermeyen işverenlere doğrudan İPC uygulanmamakla beraber, bildirimsiz dönemde sigortalı için Kurumca yapılan tedavi vb masraflar ile ödenen geçici işgöremezlik ödenekleri, sürekli işgöremezlik geliri vb giderleri ?peşin sermaye değeri itibariyle- işverene rücu ederek alınmaktadır.
Bu açıklamalarımızdan da anlaşıldığı üzere, iş kazalarının doğru bir şekilde bildirilmesinin oldukça önemli sonuçları var ve işvereni birçok olumsuzluktan kurtarıyor. İşverenlerimiz ve bu konularda görevli personel, iş kazalarının belirtildiği şekilde bildirilmesiyle İş ve Sosyal Güvenlik teftişlerinde de ciddî yarar sağlamaktadırlar. İş kazaları bildirimleri doğrultusunda konu hakkında hem İş Teftişi ve hem de Sosyal Güvenlik Teftişi ayrı ayrı yapılmaktadır. Bu uygulama, bazen yargıda farklı görüşlerin uzlaştırılmasında zorluklara yol açmaktadır. Hatta idarî uygulamalarda da tereddütler doğurmaktadır. Bu nedenle İş ve Sosyal Güvenlik Teftişi, tek çatıda yani "İş Teftiş Kurulu" bünyesinde toplanmalıdır. Böylece İş Müfettişleri ve Sosyal Güvenlik Müfettişleri bu Kurulda birleştirilmelidirler. Böylece iş kazası bildirimlerinin tekleşmesi ve reform süreciyle uyumlu bir yapının daha kurulması sağlanmış olacaktır.
Tahsin Sınav