Sel sigorta tazminatları için vergi ödemesi çıkabilir!
Bayramınız kutlu olsun. Bayramın ülkemize ferah ve mutluluk getirmesini dilerken, geçen haftalarda yaşadığımız sel felaketinin tekrar yaşanmamasını diliyoruz.Sel felaketinden zarar gören işletmelerin vergisel açıdan ne tür işlemler yapması gerektiğini geçen haftaki yazımızda belirtmiştik. Zarar gören mükelleflerin zayi belgesi almayı ve yıl sonuna kadar Takdir Komisyonları'na başvurmayı ihmal etmemeleri oldukça önemli. Yine zararları kanıtlayacak ekspertiz raporu, itfaiye raporu, tespit tutanağı, olay yeri inceleme raporu veya muhtarlıktan alınacak yazı ve/veya raporlar da oldukça önemli.
Tabi olayın bir de sigorta boyutu var. Zira selden zarar gören işletmeler sigortalarını yaptırdılarsa, zarar gören malları veya amortismana tabi iktisadi kıymetleri (ATİK) için sigorta tazminatı alabilirler. Alınan sigorta tazminatlarının tutarı ve uğranılan zararın boyutuna oranı, alınan tazminatların muhasebeleştirilmesini doğrudan etkiliyor.
Tazminatların gelir-gider kaydı
Vergi Usul Kanunu'nun 329. maddesine göre yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen ziyaa uğrayan ATİK'ler için alınan sigorta tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu takdirde farkı kâr veya zarar hesabına geçirilmek zorunda.
Aynı kanunun 329. maddesine göre ise emtia ve zirai mahsul ve hayvan kıymetlerinde vukua gelen zayiat dolayısıyla alınan sigorta tazminatları bunların değerlerinden fazla olursa bu fazlalığın kâra alınması gerekli.
Dolayısıyla alınan tazminatlar, zarar gören malların veya ATİK'lerin zarar sonrası kalan değerlerinden fazla olduğu takdirde, tazminatların gelir kaydedilmesi gerekli.
Örneğin selden 100.000 TL'lik bir makinesi zarar gören bir işletmenin zarar gören makinesinin değerinin Takdir Komisyonu'nca 20.000 TL olarak belirlendiğini varsayalım. Bu durumda işletme 80.000 TL'lik zarara uğramış olmaktadır.
Bu makine sigortalı ise ve 100.000 TL sigorta tazminatı alınmışsa, bu işletme önce 80.000 TL'lik zararını giderleştirecek. Ancak daha sonra alınan 100.000 TL'lik tazminatı gelir kaydedecek.
Zarar: 100.000 Gider: 80.000 (Komisyon Kararı) Gelir: 100.000 (Tazminat)
Dolayısıyla işletme, almış olduğu tazminat sonucu, toplamda gelir gider mukayesesi sonucu 20.000 TL'lik bir gelir beyan edecek ve bu geliri için vergi ödeyecek.
Zarar gören mallar yenilenirse vergi yok!
Selden zarar gören işletmeler, sigorta şirketlerinden aldıkları tazminatlar ile zarar gören mallarının yerine yenisini alarak üretime devam etmek isteyebilirler. Bu durumda vergi kanunları, yukarıda bahsettiğimiz zarar fazlası tazminatların vergilenmesini engelliyor.
Düzenleme VUK'un 329. maddesinde. Buna göre, alınan sigorta tazminatı ile ziyaa uğrayan malların yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa tazminat fazlası gelir kaydedilmiyor. Yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabiliyor. Üç yıl içinde yeni alınan kıymetlerin finansmanında kullanılabiliyor. Üç yıl içinde kullanılmamış olan tazminat farkları kâra ilave olunuyor.
Yani işletmeler sigorta tazminatlarını zarar gören mallarının yerine yenisini alırken kullanabiliyor ve böylece tazminatlar için vergi ödemekten kurtulabiliyor.
İsmail KÖKBULUT
Bayramınız kutlu olsun. Bayramın ülkemize ferah ve mutluluk getirmesini dilerken, geçen haftalarda yaşadığımız sel felaketinin tekrar yaşanmamasını diliyoruz.Sel felaketinden zarar gören işletmelerin vergisel açıdan ne tür işlemler yapması gerektiğini geçen haftaki yazımızda belirtmiştik. Zarar gören mükelleflerin zayi belgesi almayı ve yıl sonuna kadar Takdir Komisyonları'na başvurmayı ihmal etmemeleri oldukça önemli. Yine zararları kanıtlayacak ekspertiz raporu, itfaiye raporu, tespit tutanağı, olay yeri inceleme raporu veya muhtarlıktan alınacak yazı ve/veya raporlar da oldukça önemli.
Tabi olayın bir de sigorta boyutu var. Zira selden zarar gören işletmeler sigortalarını yaptırdılarsa, zarar gören malları veya amortismana tabi iktisadi kıymetleri (ATİK) için sigorta tazminatı alabilirler. Alınan sigorta tazminatlarının tutarı ve uğranılan zararın boyutuna oranı, alınan tazminatların muhasebeleştirilmesini doğrudan etkiliyor.
Tazminatların gelir-gider kaydı
Vergi Usul Kanunu'nun 329. maddesine göre yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen ziyaa uğrayan ATİK'ler için alınan sigorta tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu takdirde farkı kâr veya zarar hesabına geçirilmek zorunda.
Aynı kanunun 329. maddesine göre ise emtia ve zirai mahsul ve hayvan kıymetlerinde vukua gelen zayiat dolayısıyla alınan sigorta tazminatları bunların değerlerinden fazla olursa bu fazlalığın kâra alınması gerekli.
Dolayısıyla alınan tazminatlar, zarar gören malların veya ATİK'lerin zarar sonrası kalan değerlerinden fazla olduğu takdirde, tazminatların gelir kaydedilmesi gerekli.
Örneğin selden 100.000 TL'lik bir makinesi zarar gören bir işletmenin zarar gören makinesinin değerinin Takdir Komisyonu'nca 20.000 TL olarak belirlendiğini varsayalım. Bu durumda işletme 80.000 TL'lik zarara uğramış olmaktadır.
Bu makine sigortalı ise ve 100.000 TL sigorta tazminatı alınmışsa, bu işletme önce 80.000 TL'lik zararını giderleştirecek. Ancak daha sonra alınan 100.000 TL'lik tazminatı gelir kaydedecek.
Zarar: 100.000 Gider: 80.000 (Komisyon Kararı) Gelir: 100.000 (Tazminat)
Dolayısıyla işletme, almış olduğu tazminat sonucu, toplamda gelir gider mukayesesi sonucu 20.000 TL'lik bir gelir beyan edecek ve bu geliri için vergi ödeyecek.
Zarar gören mallar yenilenirse vergi yok!
Selden zarar gören işletmeler, sigorta şirketlerinden aldıkları tazminatlar ile zarar gören mallarının yerine yenisini alarak üretime devam etmek isteyebilirler. Bu durumda vergi kanunları, yukarıda bahsettiğimiz zarar fazlası tazminatların vergilenmesini engelliyor.
Düzenleme VUK'un 329. maddesinde. Buna göre, alınan sigorta tazminatı ile ziyaa uğrayan malların yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa tazminat fazlası gelir kaydedilmiyor. Yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabiliyor. Üç yıl içinde yeni alınan kıymetlerin finansmanında kullanılabiliyor. Üç yıl içinde kullanılmamış olan tazminat farkları kâra ilave olunuyor.
Yani işletmeler sigorta tazminatlarını zarar gören mallarının yerine yenisini alırken kullanabiliyor ve böylece tazminatlar için vergi ödemekten kurtulabiliyor.
İsmail KÖKBULUT