Amortismana Tabi İktisadi Kıymet Satışının Muhasebeleştirilmesi

[ferhat]

İşletmelerin aktifinde kayıtlı olan Maddi Duran Varlıkların (253 hs,254 hs,255 hs) satış işlemleri ile ilgili muhasebe kayıtları sürekli bir tartışma konusu olmuş, kimi zaman sabit değerlerin satış bedelleri Tek düzen muhasebe sistemi ile ilgili hesap planında yer alan 600'lü Yurtiçi Satışlar hesabında kimi zamanda 679'lu Olağandışı Gelirler hesabında yer almış ve ilgili Katma Değer vergisi döneminde de izahattan yoksun durumlara karşı karşıya kalınmıştır. Oysa bu tür işlemlerin izahı için gelir tablosu ve de bilanço dipnotları içerisinde ayrıca belirtilmesi gerekirken belirtilmemesi sabit değer satışları ile ilgili tahsil edilen KDV'lerin 1 nolu KDV'si beyannameleri üzerinde ''İlave Edilecek KDV'' gösterilmesi bir taraftan tek düzen muhasebe sisteminin 1 nolu Tebliğine uygun olarak kayda alınmamasına bir diğer taraftan izahattan yoksun bir durum oluşturması nedeniyle meslektaşlarımızı Vergi Daireleri ile-son dönemlerde gelen izahat isteme yazılarıyla-karşı karşıya getirmiştir.
Konu ile ilgili Maliye Bakanlığının KDV'sinin 66 sıra Sayılı Sirkülerini yayınlaması ile birlikte konuya açıklık getirilmiş ve bundan böyle Maddi Duran Varlık Satışlarının Satışlarının bahsi geçen Sirkülere uygun olarak kayıtlara alınması sağlanmıştır.

İlgili Sirkülerin bahsi geçen bölümü aşağıdaki gibidir;

ATİK (Amortismana Tabi İktisadi Kıymet)Satışları

Mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymet satışlar 1 nolu kdv beyannamesinin ''Matrah'' kulakçığının ''Diğer İşlemler''tablosunda ''503''kodlu ''Amortismana Tabi Sabit Kıymet (taşınmaz,taşıt araçları,demirbaş,makine ve teçhizat vb.) satışları'' satırında beyan edilecektir.

Bu satışlar nedeniyle hesaplanan KDV'nin, 1 nolu KDV beyannamesinin ''MATRAH'' kulakçığındaki ''İlave edilecek KDV'' satırına yazılmak suretiyle beyanı mümkün değildir

Yukarıya aynen almış olduğumuz 66 seri nolu KDV Sirkülerinin ilgili bölümüne de bakıldığında daha önceleri yapılan Sabit değer satışları ile ilgili çoğunlukla KDV beyannamesi üzerinde ''İlave edilecek KDV'' sütunu kullanılmakta iken gelir tablosu dipnotlarında da detaylı bir açıklamaya yer verilmediğinde muhasebe kayıtlarında farklı anlaşılmalar olabilmekteydi. Diğer taraftan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Seri no 1'e bakıldığında aslında herhangi bir tereddüt olmaksızın, Satışların 600-Yurtiçi Satışların altına açılacak Sabit Değer Satışı veya Maddi Duran Varlık Satışı vb. şeklindeki tali hesap ile sorunu çözmek mümkün iken kayıtların işleyişi açısından satılan malın maliyeti adı altındaki 620'li hesap yerine 623'lü hesap gurubunun çalıştırılmaması sonucu farklı bir yere götürebilmekteydi. Oysa sabit değer satışlarının 600-Yurtiçi Satışlar hesabının altında açılacak tali hesap ile işletmenin gelirleri içerisinde yer alması ve dolayısıyla ile KDV matrahında da görülmesi diğer taraftan Sabit Değerlerin satılan kısmı ile ilgili 623 Diğer Satışların Maliyeti altında yer alacak sabit değer satışları şeklindeki bir tali hesap ile kayıtların uygunlu sağlanabilir.

MUHASEBE KAYITLARI

ÖRNEK: Muhasebe kayıtlarımızda alış değeri kdv hariç 10.000.-tl olan bir demirbaş için 4.000.-tl amortisman ayrılmıştır.İlgili demirbaş 12.000.-tl +%18 KDV ile birlikte 14.160.-tl'ye satılmış olup bedeli bankaya yatırılmış olsun

Satışın Kaydı;


______________________________________/________________________________________

102-BANKALAR HS (B) 14.160








600-YURTİÇİ SATIŞLAR (A) 12.000

391-HES.KDV (A) 2.160

_________________________________/_______________________________________________

623-DİĞER SAT.MALİYET (B) 12.000

257-BİR.AMORTİSMAN (B) 4.000









254-TAŞITLAR (A) 10.000

679-OLAĞANDIŞI GELİRLER (A) 6.000

____________________________________/______________________________________________



NOT:Katkılarından dolayı Sayın Alomaliye Formdaşım SMMM Aşkın'a teşekkür ederim



SEVDİĞİM SORULAR :Geçenlerde bir meslektaşımız aradı ve şu soruyu iletti. Paylaşmak istedim belki ilerde bizden birileri de böyle bir sorunla karşılabilir.

**Bir mükellefim iş yerinin bir yıllık kirasını bankaya peşin yatırdı. İşleri iyi gitmediği için iş yerini 2 ay içinde kapattı. Faaliyeti 2 ay sürdü.Peşin yatırdığı yıllık kiranın tamamı üzerinden stopaj yapmamız gerekir mi? Yoksa çalıştığı 2 aylık kira stopajı yapmamız mı gerekir ?


---Kira stopajı ödeme yapıldığında veya kiranın giderleştirildiğinde yapılır ve muhtasar beyanname ile beyan edilerek ödenir ( GVK md 94-96)

İşin terk edilmesi halinde kalan süreye ilişkin stopaj iade edilebilir .Ancak iadenin yapılması için ödeme yapan ile alanın birlikte vergi dairesine giderek düzeltme isteminde bulunur.

 

[Ayşe Gültekin]

ben hala ısrar ediyorumki demirbaş sabit kıymet satışları 60 grupta takip edilmemeli..

 

[ferhat]

ben hala ısrar ediyorumki demirbaş sabit kıymet satışları 60 grupta takip edilmemeli..

Saygı duyarım

 

[aşkınbulduk]

ben de hala 679 , canım üstadım....

 

[ugurcadir]

Bence gayet güzel bir çalışma ve mantıklı bir açıklama olmuş. Muhasebe uygulamaları tebliğindende kontrol edeyim dedim ama bir olumsuzlukta göremedim. Çokta hoşuma gitti valla emeğinize sağlık.

 

[Yuksekkaya]

Sn.Ferhat,

Hayırlı günler.

Bu konuda Sakaryadan Sn.Kocatepe ilede sizlede ayrı düştük.

Kısaca eleştirilerim ve dayanaklarımda "Esas faaliyet konusu"na dikkatinizi çekerim.Bu konuda anlaşırsak sonrasında zaten sorun olmayacağını göreceğiz.

Madde madde gidersek.

600 hesabı TDHP da inceleyelim.

60. BRÜT SATIŞLAR

İşletmenin esas faaliyetleri çerçevesinde satılan mal yada hizmetler karşılığında alınan yada tahakkuk ettirilen toplam değerleri kapsar. Satılan mal ve hizmetlerle ilgili sübvansiyonlar, satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili dönem içinde ortaya çıkan kur farkları, vergi iadeleri brüt satışlar içinde gösterilir. Brüt Satışlara Katma Değer Vergisi dahil edilmez.

Brüt Satışlar; yurtiçi satışlar, yurtdışı satışlar ve diğer gelirler şeklinde bölümlenir.(2)

600. YURTİÇİ SATIŞLAR

Yurt içindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen toplam değerlerin izlendiği hesaptır. Gereksinime göre bölümlenebilir.

İşleyişi :

Satış gerçekleştiğinde hasılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir.

Olmadığını,uymadığını açıkça görürüz.

623 hesabı TDHP da inceleyelim.

62. SATIŞLARIN MALİYETİ (-)

İşletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile satılan mamul, yarı mamul, ilk madde ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin maliyetini kapsar.

Başka bir deyişle dönem içinde alıcılara satılan ya da devredilen mal ve hizmetlerin üretimi (imalatı) ya da satın alınması için yapılan tüm giderleri içerir.

623. DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-)

İşletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için yapılan giderlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi :

Hesaplanan satışların maliyeti bu hesabın borcuna kaydedilir.

623 nolu hesabın Olmadığını,uymadığını açıkça görürüz.

679nolu hesabı TDHP da inceleyelim.

67. OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR

İşletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle arızi nitelik taşıyan duran varlıkların satışlarından elde edilen kârlar ile olağan dışı olay ve gelişmeler nedeniyle ortaya çıkan gelir ve kârların yer aldığı hesap grubudur.

679. DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR

Yukarıdaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan duran varlık satışlarından doğan kârlar gibi gelir ve kârların yer aldığı hesap kalemidir.

Kullanılacak hesap olduğunu görürüz.

689 nolu hesabı TDHP da inceleyelim.


68. OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR

İşletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle sık sık ve düzenli olarak ortaya çıkması beklenmeyen işlem ve olaylardan kaynaklanan gider ve zararların yer aldığı hesap grubudur.
689. DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR

Yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamı dışında kalan diğer olağan dışı gider ve zararlardan oluşur.

Kullanılabilecek hesap olduğunu görürüz.

Hesap olarak belirledikten sonra Gelir Tablosu ilkelerine bakalım.

Bütün satışlar, gelir ve kârlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiç bir satış, gelir ve kâr kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkarılamaz.

İşte bu ilke sonucu ATİK satışı için kesilen faturayı 679'a,ATİK in kalan maliyetinide 689'a yazma durumuna gelmekteyiz.

Sonuç olarak Yeni KDV beyannamesi ATİK satışları çözümlemem.

Yeni KDV beyannamesi değişikliğini Zirve proğramına göre açıklamak isterim.KDV beyannamesinin Amortismana Tabi Sabit Kıymet(Taşınmaz,Taşıt Araçları,Demirbaş,Makine ve Techizat vb)Satışları Matrahı 24. Satıra tıklayıp F1 veya Mouse tık Genel Muhasebe kod tablosu hazırlama ekranına geçer(Bilanço hesabına tabi firmalar)burada ilgili 679.un alt hesabı yazılır. Aynı işlem Vergi başlıklı 25. Satırda da yapılarak 391.in alt hesabı yazılır.

Tüm bu işlemler 44.satır Teslim ve Hizmetlerin karşılığını teşkil eden bedel(Kümülatif)kısmının kd tablosu içinde geçerlidir. Bu uygulama sadece değişen (Özelgeye göre)Atik satışları tablo 1 yerine 24. Satırda düzenlenmesidir. Diğer uygulama aynıdır.

Burada şu soru sorulmaktadır. Gelir tablosu Brüt satışlar ile Kümülatif tutmazsa izahata davet edilme durumudur. Fakat unutulmamalıdır ki bu uygulama ile onunda önüne geçilmektedir.

MSUGT’nde açıkça belirtildiği gibi;



"Bütün satışlar, gelir ve karlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiç bir satış, gelir ve kar kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkarılamaz."

Buna göre yevmiye kayıtları:

Satış faturasının yevmiye kaydı

120- ALICILAR XXXXXXXX(b)


679- DİĞ.O.DIŞI GEL.VE KARL. XXXXX (Alt hesap gerekli)(a)

391- HSP. KDV XXXXX(Alt hesap gerekli)(a)



• Satış sonrasında kayıtlı ATK in kalan maliyeti ve Amortismanlar için yevmiye kaydı;


257- BRKMŞ. AMORT. XXXXX(b)
689- DİĞ.O.DIŞI GİDER VE ZAR. XXXXX(Alt hesap Gerekli)(b)
255- DEMİRBAŞLAR XXXXX(a)

Umarım faydalı ve yeterli olur.

 

[Ayşe Gültekin]

Saygı duyarım

haa dersenizki, ileride bu TDHP ile ilgili özel bir çalışma yapılacak, 60-BRÜT SATIŞLAR açıklamasına diyeceklerki işletmenin esas faaliyetleri dışında satışı gerçekleşen sabit kıymetleri diye araya bir madde koyarlar amenna..

ancak mevcut uygulama çerçevesinden bakıldığında; sabit kıymetlerin satışı mükelleflerin ana faaliyet konusu olamayacağı için 60-Brüt Satışlar kısmında muhasebeleştirmek pek doğru gelmiyor bana.

 

[bulent249]

KDV beyannamesinde sabit kıymet satışlarının ayrı bir yerde gösterilmesiyle, satışın 600 lü hesaplarda gösterilmesinin anlamı kalmadı. Daha önce gelir tablosundaki satışlar ile kdv beyannamesindeki teslimlerin aynı tutarda olması için 600 hesabı kullanan meslektaşlarımız vardı. Ben önceden de 679 u kullanıyordum, şu anda da...

 

[yunuss85]

Şirket olarak bizde 679 hesabı kullanmaktayız. Bilginize,

 

[ksimkesyan]

Sayın Arkadaşlar,

Bu konuyu kısa bir süre önce başka bir arkadaşımızın sorusu esnasında yazmıştım. Sayın yuksekkaya TDHP açıklamalarını zaten aktarmış bu nedenle yeniden buraya almıyorum.

Doğrudur ; ATİK satışı firmalar için "ARIZİ" işlemdir. 600 gurubunda yer almaz.
Doğrudur ; Ana faaliyet konusu olmadığı için 623 hesap gurubunda dahi yer alamaz.


102 - BANKALAR HS 14.160
...... 679 - OLAĞANDIŞI GELİRLER 12.000
...... 391 - HES.KDV 2.160
_____________________/______________________

679 - OLAĞANDIŞI GELİRLER 6.000
257- BİR.AMORTİSMAN 4.000
............... 254 - TAŞITLAR (A) 10.000

Şeklinde yapılacak kayıt daha doğrudur (Bence. Ben hep böyle yaptım.) 679/689 hesap açıklamalarına da bakıldığında esasen hatalı olmasına rağmen "GELİRLER/KARLAR" veya "GİDERLER/ZARARLAR" kaydı yapılan hesaplardır. Bu nedenle Faturanın kaydı ve diğer hesapların farkının yazılarak NET KAR/ZARAR ortaya çıkarılmasında da TDHP ruhuna daha uygundur.

KDV beyanı açısından savunduğumuz esasların sonunda sirkülerle düzenlenmiş olması aslında meslek mensupları açısından biraz ayıp oldu. KDV'nin temel kavramı "TESLİM" ne yazıkki yanlış uygulandı. Beyannamede beyan edilmesi gereken tutarın "Teslim ve Hizmetlerin Karşılığını teşkil Eden Bedel" olduğu hep gözden kaçtı. Aslında bunda bazı Denetim elemanlarının suçu olduğunu da söylemek gerekir. Sayın bulent249'un değindiği konu bundan kaynaklanıyordu.

 

[ferhat]

Sayın Formdaşlarım

Konuya ilginiz dolayısıyla hepinize teşekkür ederim. Tabi ki hepinizin fikirlerine saygı duyuyorum. Şimdi bu işin bana göre, buna göre veya şuna göresi olmaz. Bir KDV Sirküleri çıktı. Bu sirküler anlamı şu (bana göre) Maliye Bakanlığı madem bu işte Muhasebeciler ile Vergi Daireleri arasında sorun var ben bu işi çözeyim dedi 66 nolu Sirküleri çıkardı (Alıntılar yaptım) Buna uygun hareket edin. Sorun çözülsün dedi. Yukarda sizin yaptığınızın muhasebe kayıtlarının hiçbiri hatalı değil hatta bu sirkülere uymayın. Fakat sizin kayıtlarınızı yaptığınız zaman Gelir Tablonuzda dipnotlarınıza yazın.


Saygılarımla

 

[ferhat]

Sayın Ksimkesyan

Siz her zaman formda takip ettiğim ve yazılarınızı okuduğum bir meslektaşımsınız. Kayıtlarınıza bir bakın hata yok mu ? Defter değeri 6.000.-tl olan aracı 12.000.-tl'ye sattım Zarar olur mu ?( 2 kaydınızda 679 yazmışsınız herhalde sehven oldu 689 yazacaktınız yada ben mi yanlış anladım

 

[ugurcadir]

Arkadaşlar merakımı mazur görün kayıt veren arkadaşlar neden kaydı tek olarak değilde çift olarak atıp. Kar elde edilmiş bir üründe 689 yada 679 kaydını borç olarak ekstradan kullanıyorsunuz(Yanlış anlaşılmasın arkadaşlar kayıtlar için yanlış demiyorum)

 

[Ayşe Gültekin]

Arkadaşlar merakımı mazur görün kayıt veren arkadaşlar neden kaydı tek olarak değilde çift olarak atıp. Kar elde edilmiş bir üründe 689 yada 679 kaydını borç olarak ekstradan kullanıyorsunuz(Yanlış anlaşılmasın arkadaşlar kayıtlar için yanlış demiyorum)

ben kayıt vermedim ama şöyle açıklanabilir.

çift kayıt atılmasının sebebi, yani hem 679 hemde 689 un ayrı ayrı kullanılmasının sebebi; gelir tablosu ilkelerinde de söz konusu geçen; kar ve zararın mahsuplaştırma imkanı olmamasından kaynaklı.

başka bir deyimle; hem satış karı (679), hemde sabit kıymetin defter kaydından silinmesi işlemindeki satış zararı (689) mahsuplaştırma yapılmadan ayrı ayrı gelir tablosuna yansıması gerekir.

tek taraflı kayıt yaparsanız yani ya 679 ya da 689 u tek olarak kullanırsanız; mahsuplaştırma yapmış olursunuz.

 

[ugurcadir]

Ayşe hanım benim demek istediğim şöyle;

-------------
102(B)
257(B)
679(A)
255(A)
391(A)
--------------

olarak kayıt etmiyoruzda neden

----------------
102(B)
679(A)
391(A)
----------------
689(B)
257(B)
255(A)
-------------------

olarak kayıt yapıyoruz. Gelir Gider kalemlerini gereksiz yere şişiriyoruz?

 

[Ayşe Gültekin]

uğur bey işte açıkladım yukarıdaki mesajımda çift kayıdı neden yaptığımızı?

sizin yaptığınız ilk kayıtta; kar-zarar mahsuplaştırma yapılaarak gelir tablosuna yansıtıyor..


Bana göre de olması gereken ve yaptığım sabit kıymet satışındaki kayıt;

sabit kıymet satış kaydı
________________/________________________
102 - BANKALAR HS 14.160
...... 679 - OLAĞANDIŞI GELİRLER 12.000
...... 391 - HES.KDV 2.160
_____________________/______________________


defterden silinme kaydı

689 - OLAĞANDIŞI GİDERLER 6.000
257- BİR.AMORTİSMAN 4.000
............... 254 - TAŞITLAR (A) 10.000
________________________/___________________


Gelir Tablosuna yansıyacak durum ( sadece araç satışında hareketle)


Diğr.Faal.ol.dışı gelir ve karlar
679... 12.000

Diğr.Faal.ol.dışı giderr ve zararlar (-)
689... (6.000.)

Dönem karı.... 6.000

Duran varlık satışlarında 679 ve 689 nolu hesaplar gelir tablosu ilkelerine göre mahsuplaştırma yapılmadan gelir tablosuna yansıyacak.. Bu kaydın yapılmasının sebebi budur.

 

[ugurcadir]

İşte bende onu söylüyorum 679 hesabı direk satış rakamı olarak kullanamazsınız. Muhasebe uygulamaları Tebliğine aykırı Bakın Tebliğde ne yazıyor:

"Yukarıdaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan duran varlık satışlarından doğan kârlar gibi gelir ve kârların yer aldığı hesap kalemidir. "

Yani Satışlar değil sadece karların yer alması gerekiyor. Hesap yanlış kullanılmış oluyor. bunu dile getirmek istiyorum ve ilgili arkadaşlar tebliği örnek göstererek kayıt yapıyorlar.

 

[ksimkesyan]

Sayın Ksimkesyan

Siz her zaman formda takip ettiğim ve yazılarınızı okuduğum bir meslektaşımsınız. Kayıtlarınıza bir bakın hata yok mu ? Defter değeri 6.000.-tl olan aracı 12.000.-tl'ye sattım Zarar olur mu ?( 2 kaydınızda 679 yazmışsınız herhalde sehven oldu 689 yazacaktınız yada ben mi yanlış anladım

Ferhat dostum, 679 bilerek yazılmıştır. Bunu da alt satırda açıklamıştım. 679 ve 689 hesaplar Hem Gelir/Gider hem Kar/Zarar kayıtları yapılan birer hesaptır. 12.000.-- bedelle satılan ATİK 679 hesaba fatura kaydı düşüldüğünde satışı belirtir 679'a yine Atik bilanço değeri yazılınca 6.000 kar rakamı da netleşir. Kaydı böyle yapma sebebim budur. 689 hesaba yazarak bu sonucu göstermemiz mümkün olmaz.

 

[ugurcadir]

sayın ksimkesyan,

Dönem içinde 679 hesabın ters çalışması çok Gelir tablosu hesaplarının işleyişine uygun gelmiyor bana ama

 

[ksimkesyan]

Sayın ugurcadir,

TDHP ilkelerinden biridir, ancak istisnai durumlar ve düzeltme kayıtları açısından değil tabi. Bu başlık altında iki kez açıkladığım gibi ; 679 ve 689 hesap başlıkları TDHP ruhuna aykırı olarak ; açıklamaları;

679. DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
Yukarıdaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan duran varlık satışlarından doğan kârlar gibi gelir ve kârların yer aldığı hesap kalemidir.

68. OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR
İşletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle sık sık ve düzenli olarak ortaya çıkması beklenmeyen işlem ve olaylardan kaynaklanan gider ve zararların yer aldığı hesap grubudur.

Gelir ve Kar kelimelerinin aynı anlamda olmadığı da gerçek. ;Kaldıki her hesabın düzeltme veya iade işlemi de ters kayıtla yapıldığı üzere.